Cơ chế đông máu và các xét nghiệm chức năng đông máu

1. Cơ chế quá trình đông máu 

Bản chất của quá trình đông máu trong cơ thể chính là sự thay đổi tính chất máu. Máu chuyển từ thể lỏng (khi chảy trong lòng mạch) thành thể rắn (khi thoát khỏi lòng mạch). Quá trình này có sự tham gia của nhiều yếu tố đông máu. 

Bản chất của quá trình đông máu trong cơ thể chính là sự thay đổi tính chất máu.

2. Nguyên nhân đông máu 

Sự va chạm của các tiểu cầu lên vết xước thành mạch kích thích chuyển fibrinogen thành fibrin (các sợi tơ huyết). Sau đó, các sợi tơ huyết liên kết lại với nhau tạo thành một mạng lưới, ôm các tế bào máu và kết lại một cục tạo thành cục máu đông. 

3. Các yếu tố tham gia vào quá trình đông máu 

Các chất tham gia vào quá trình đông máu bao gồm: 

Fibrinogen: Đây là tiền chất để tạo thành các sợi tơ huyết Fibrin. 

Prothrombin: Đây là một loại protein huyết thanh, có tác dụng hình thành nên thrombin xúc tác cho quá trình chuyển fibrinogen thành fibrin. 

Phức hợp prothrombinase: Phức hợp này xúc tác chuyển prothrombin thành thrombin. 

Thromboplastin: Đây là chất được sản xuất bởi mô tổn thương, tham gia vào quá trình đông máu ngoại sinh. Chúng có tác dụng thay thế phospholipid tiểu cầu và protein huyết tương. 

Ca2+: Ca2+ có vai trò tham gia vào quá trình đông máu. Nếu không có ion này thì quá trình đông máu không xảy ra. 

Các tế bào máu: Ngoài các yếu tố trên, các tế bào máu cũng tham gia vào quá trình đông máu: Tiểu cầu giải phóng nhiều chất tham gia quá trình đông máu. Hồng cầu, bạch cầu giúp hình thành cục máu đông. 

4. Cơ chế hình thành đông máu trong cơ thể 

Hình thành nút tiểu cầu: Nút tiểu cầu giúp bịt kín các vết rách li ti trên thành mạch. Khi tiểu cầu tiếp xúc với sợi collagen dưới nội mạch, tại vị trí mạch tổn thương sẽ khiến chúng phồng to lên, xù xì. Đồng thời, tiểu cầu tiết ra các chất như Thromboxan a2, ADP để hoạt hoá các tiểu cầu xung quanh thành một nút tiểu cầu bịt kín vết rách.

Hình thành cục máu đông bao gồm 3 giai đoạn 

• Tiểu cầu giải phóng ra phospholipid, kết hợp với các yếu tố khác tạo thành phức hợp prothrombinase.
• Sau đó, phức hợp prothrombinase xúc tác quá trình chuyển prothrombin thành thrombin. 
• Thrombin có tác dụng xúc tác chuyển đổi fibrinogen thành fibrin. Mạng lưới fibrin tiến hành bắt giữ các tế bào máu hình thành nên cục máu đông bịt kín chỗ tổn thương. 

Xét nghiệm đông máu có thể thực hiện ở cả người lớn và trẻ nhỏ, trước khi phẫu thuật, sau phẫu thuật hoặc theo dõi.

5. Ý nghĩa quá trình đông máu 

Đông máu là hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể có ý nghĩa quan trọng:

• Bịt kín các lỗ trên thành mạch, tránh để máu thoát ra ngoài lòng mạch và đi vào khoảng gian bào.
• Bịt kín các vết thương lớn, cầm máu tránh hiện tượng mất máu cấp tính do tai nạn, gây nguy hiểm tính mạng. 
• Trong các xét nghiệm y học, người ta còn ứng dụng quá trình đông máu trong việc tách huyết thanh làm nguyên liệu xét nghiệm. 

6. Xét nghiệm chức năng đông máu 

Xét nghiệm chức năng đông máu là các xét nghiệm đông máu tương ứng với quá trình hình thành đông máu. Hiện nay, hầu như các xét nghiệm đông máu đều được tiến hành bằng máy móc tự động, dưới sự giám sát của các bác sĩ có chuyên môn. Vì vậy, đảm bảo kết quả cho ra chính xác nhất. 

Xét nghiệm chức năng đông máu là các xét nghiệm đông máu tương ứng với quá trình hình thành đông máu.

Có hai hình thức xét nghiệm chức năng đông máu, bao gồm các xét nghiệm đông máu cơ bản và các xét nghiệm đông máu nâng cao (chuyên sâu). 

a. Xét nghiệm đông máu cơ bản

Đây là các xét nghiệm tổng quát, ở mức cơ bản, được áp dụng hầu hết tại các cơ sở y tế. Xét nghiệm đông máu cơ bản cho ra kết quả về: thời gian máu chảy, nghiệm pháp dây thắt, co cục máu đông. Dựa vào các xét nghiệm chức năng đông máu cơ bản, bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác hơn phát hiện sự cầm máu bất thường ở kì đầu của những bệnh nhân thiếu vitamin C, giảm số lượng và chất lượng tiểu cầu, cũng như các hội chứng rối loạn đông máu. 

b. Xét nghiệm đông máu nâng cao 

Đây là những xét nghiệm chức năng đông máu nâng cao hơn, bao gồm: 

• Xét nghiệm chuyên sâu kiểm tra chức năng dính cũng như đo độ ngưng tập của tiểu cầu. 
• Xét nghiệm APTT, PT,  TT, Fibrinogen, số lượng tiểu cầu, dùng để đánh giá đông máu huyết tương. 
• Xét nghiệm mix test để phát hiện sự có mặt của các chất ức chế. 
• Xét nghiệm hoạt tính yếu tố đông máu. 

Xét nghiệm đông máu có thể thực hiện ở cả người lớn và trẻ nhỏ, trước khi phẫu thuật, sau phẫu thuật hoặc theo dõi. Hy vọng bài viết đã giúp bạn đọc phần nào hiểu được cơ chế đông – cầm máu trong cơ thể và xét nghiệm chức năng đông máu trong khám và điều trị sức khoẻ. Việc chủ động xét nghiệm đông máu là cách tốt nhất để phòng ngừa và phát hiện sớm nhiều bệnh lý. Hãy liên hệ với các cơ sở y tế để được tư vấn và xét nghiệm ngay hôm nay. 

Mọi thông tin chi tiết cần tư vấn, đặt lịch khám – xét nghiệm, vui lòng liên hệ IVIE - Bác sĩ ơi để được hỗ trợ tốt nhất.