Prothrombin Time - Xét nghiệm đông cầm máu cơ bản

1. Xét nghiệm PT là gì?

Xét nghiệm PT là kiểm tra thời gian prothrombin, tức thời gian để một cục máu đông hình thành trong mẫu máu ảnh hưởng bởi các yếu tố đông máu được kích hoạt khi mạch máu bị tổn thương. PT được xem là xét nghiệm cơ bản nhằm theo dõi các chất kháng vitamin K đường uống như warfarin, phenindione.

Xét nghiệm PT là kiểm tra thời gian prothrombin.

Chỉ định này là nền tảng cho phương pháp xét nghiệm 1 giai đoạn, có chức năng xác định các yếu tố VII, V, XII. Tuy nhiên, PT tương đối không nhạy với suy giảm nhẹ các yếu tố.  Chỉ số prothrombin (PI – Prothrombin Index) được tính từ PT chứng/PT bệnh nhân x 100.  

2. Nguyên lý hoạt động của xét nghiệm PT

Khác với APTT, PT hoạt động trên nguyên tắc đo hoạt tính con đường đông máu ngoại sinh và con đường chung, xét nghiệm này hữu ích khi diễn giải các kết quả xét nghiệm ở labo. Tuy nhiên, việc phân chia dòng thác đông máu thành ngoại sinh, nội sinh và con đường chung là cổ điển và ít có giá trị trong in vivo.  

Cách thức hoạt động của loại xét nghiệm này là test 1 giai đoạn hay còn gọi là One-stage. Chỉ định Prothrombin Time dựa trên thời gian cần cho cục fibrin tạo thành sau khi thêm yếu tố mô TF, phospholipid, calcium để phục hồi calci, huyết tương nghèo tiểu cầu chính. Xét nghiệm thường phụ thuộc vào hoạt tính chức năng của các yếu tố VII, XVII và Fibrinogen. 

3. Phương pháp thực hiện và phân tích kết quả

PT thường được chỉ định cùng với một loạt các xét nghiệm khác như APTT và có thể bao gồm TT và Fibrinogen.

Để thực hiện xét nghiệm, người ta trộn huyết tương nghèo tiểu cầu (PPP) với TF (có chứa phospholipid) ở 37 độ C và cho dư lượng calcium chloride (25mM) vào để khởi động quá trình đông máu. Trong đó, TF gắn với FVII và khởi động quá trình đông máu. Phospholipid ngoại sinh được dùng để thay thế phospholipid tiểu cầu.

PT thường được chỉ định cùng với một loạt các xét nghiệm khác.

Đối với kỹ thuật làm bằng tay  người ta sử dụng đồng hồ bấm giây bắt đầu từ khi calcium được đưa vào và dừng khi cục máu đông tạo thành. Có nghĩa là, thời gian PT được tính từ khi cho calcium vào đến khi tạo thành cục đông fibrin (fibrin clot). Trong các hệ thống tự động, sự tạo thành cục đông được xác định một cách tự động theo chương trình cài đặt sẵn nhưng vẫn dựa trên nguyên lý đó.

Xét nghiệm PT được cho là bất thường trong những trường hợp sau:

PT kéo dài đơn độc: gặp trong trường hợp giảm yếu tố VII.

PT kéo dài cùng với các bất thường đông máu khác: 

• Suy giảm vitamin K.
• Các chất đối kháng vitamin K (như warfarin, phenindione, rodenticides….) Bệnh lý gan.
• Kém hấp thu (dẫn đến suy giảm vitamin K) Nồng độ cao của heparin không phân đoạn.
• Những chất ức chế thrombin trực tiếp như lepirudin, argatroban.
• Bệnh lý mất fibrinogen máu hoặc rối loạn chức năng fibrinogen.
• Rối loạn đông máu do pha loãng (như truyền máu khối lượng lớn).
• Suy giảm nhiều yếu tố đông máu (như bệnh lý suy giảm FV+VIII).
• Bất thường chu trình vitamin K (như những đột biến trong gen VKORC1).
• Bất thường NST (mất gene F7 và F10 định vị trên nhánh dài.
• NST số 13 do mất đoạn, sẽ gây suy giảm yếu tố FVII và FX).

PT ngắn lại: Thường thấy sau điều trị rVIIa.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến xét nghiệm

Thời gian prothrombin là một xét nghiệm quan trọng vì nó kiểm tra xem có năm yếu tố đông máu khác nhau (yếu tố I, II, V, VII và X) hay không. Mặc dù là xét nghiệm cơ bản nhưng có rất nhiều yếu tố tác động gây ra trường hợp sai số, điển hình:

- Thuốc làm loãng máu, như warfarin.

- Mức độ thấp của các yếu tố đông máu.

- Một sự thay đổi trong hoạt động của bất kỳ yếu tố đông máu.

- Sự vắng mặt của bất kỳ yếu tố đông máu.

- Do kỹ thuật không đảm bảo.

- Các chất khác, được gọi là chất ức chế, ảnh hưởng đến các yếu tố đông máu.

- Kỹ thuật lấy máu tĩnh mạch không tốt.

Kỹ thuật lấy máu tĩnh mạch không tốt.

- Sự gia tăng trong việc sử dụng các yếu tố đông máu.

- Thời gian prothrombin bất thường thường được gây ra bởi bệnh gan hoặc chấn thương hoặc điều trị bằng thuốc làm loãng máu.

- Nhiệt độ bảo quản bệnh phẩm không đúng.

- Do mẫu bệnh phẩm: mẫu máu bị đông, sai tỷ lệ chất chống đông…

- Do phương tiện, hóa chất không đảm bảo.

Được xem như một phương pháp tiêu chuẩn hóa, xét nghiệm PT đang dần trở thành hệ thống tỷ lệ chuẩn hóa quốc tế. Để hiểu rõ hơn về xét nghiệm này, bạn đọc có thể đặt lịch khám và lựa chọn phòng khám phù hợp ở website của IVIE - Bác sĩ ơi

Thông tin trên IVIE - Bác Sĩ Ơi và các trang liên kết không thay thế cho lời khuyên y tế, chẩn đoán hoặc điều trị từ các chuyên gia y tế. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tư vấn với dược sĩ hoặc bác sĩ về bất kỳ sản phẩm nào bạn đang sử dụng hoặc dự định sử dụng. Công ty TNHH 1 thành viên ISOFHCARE không chịu trách nhiệm cho bất kỳ thông tin nào chưa chính xác hoặc việc sử dụng sản phẩm mà không có sự tư vấn của bác sĩ, chỉ dựa trên thông tin từ chúng tôi.