Tầm quan trọng của xét nghiệm Cortisol trong thăm khám sức khỏe

1. Sơ lược về Cortisol và xét nghiệm cortisol

Xét nghiệm cortisol là xét nghiệm như thế nào?

Cortisol là một hormone loại corticoid chuyển hóa đường, có các chức năng sau:

• Kích thích phân giải các chất dự trữ trong cơ thể.
• Kích thích hình thành Glucose.
• Khởi động đáp ứng giao cảm đối với tác nhân gây stress.
• Giảm chức năng gây viêm và chức năng miễn dịch. 
• Kích thích bài tiết acid dịch vị. 

Khi cơ thể cần đáp ứng với một stress nào đó, vùng dưới đồi sẽ tiết hormone gây giải phóng hormone hướng thượng thận. Hormone này kích thích thùy trước tuyến yên tiết ACTH. Sau khi được tiết ra, ACTH kích thích vỏ thượng thận tiết cortisol. Khi nồng độ Cortisol tăng lên sẽ kích thích tuyến yên giảm sản xuất ACTH. 

Bên cạnh đó, nồng độ cortisol máu cũng thể hiện chức năng của vỏ thượng thận. Vì vậy, xét nghiệm Cortisol thường được làm khi nghi ngờ các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận.

2. Mục đích và chỉ định của xét nghiệm cortisol

Xét nghiệm Cortisol bao gồm định lượng nồng độ cortisol máu và định lượng nồng độ cortisol niệu. Trong đó, định lượng nồng độ cortisol máu dùng để chẩn đoán hội chứng Cushing và suy thượng thận. Còn định lượng nồng độ cortisol niệu giúp phát hiện tình trạng cường năng tuyến thượng thận, suy thượng thận muộn (bệnh Addison) và để theo dõi tình trạng bệnh nhân mắc các bệnh lý trên.

3. Cách lấy bệnh phẩm trong xét nghiệm cortisol

Xét nghiệm cortisol được thực hiện lấy bệnh phẩm bằng 2 phương pháp:

a. Đối với bệnh phẩm máu

Xét nghiệm được thực hiện trên huyết tương. Người bệnh cần nhịn ăn, hạn chế các hoạt động thể lực 10-12h trước khi lấy máu xét nghiệm. Đối với tất cả các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến nồng độ cortisol máu, người bệnh cần ngừng dùng trong 24h trước khi làm xét nghiệm. 

Xét nghiệm được thực hiện trên huyết tương.

Ngoài ra, trong trường hợp cần xét nghiệm cortisol để chẩn đoán hội chứng Cushing, người bệnh sẽ được lấy máu vào các thời điểm 8h sáng và 20h tối. Đây là các thời điểm nồng độ cortisol máu thấp nhất trong ngày.

b. Đối với bệnh phẩm nước tiểu

Bệnh phẩm sẽ được thu trong 24h vào bình chứa có chất bảo quản (10g acid boric) và được bảo quản trong tủ mát.

c. Lưu ý

Không nên làm xét nghiệm này nếu bệnh nhân đang dùng prednisone/ prednisolone.

3. Các nguyên nhân ảnh hưởng đến nồng độ trong xét nghiệm cortisol

Xét nghiệm cortisol bị ảnh hưởng bởi 4 yếu tố:

a. Tăng nồng độ Cortisol máu

Có rất nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến nồng độ Cortisol máu, dưới đây là một số nguyên nhân tiêu biểu khiến nồng độ Cortisol trong máu tăng:

• U biểu mô tuyến thượng thận.
• Người bị bỏng.
• Bệnh Cushing, hội chứng Cushing.
• Người đang gắng sức.
• Tăng huyết áp.
• Béo phì.
• Phụ nữ có thai.
• Người đang trong tình trạng stress.

Phụ nữ có thai: tăng nồng độ cortisol.

b. Giảm nồng độ Cortisol máu

Các nguyên nhân chính thường gặp gây giảm nồng độ cortisol máu:

• Bệnh Addison.
• Hạ đường huyết.
• Suy thượng thận.
• Bệnh lý ở gan.
• Suy chức năng tuyến giáp.

c. Tăng nồng độ Cortisol niệu

Các nguyên nhân chính thường gặp gây tăng nồng độ cortisol niệu:

• Hội chứng Cushing.
• Cường giáp.
• Ung thư phổi.
• Có thai.
• Người đang bị stress.
• Vô kinh.
• U tuyến yên.

d. Giảm nồng độ Cortisol niệu

Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây giảm nồng độ Cortisol niệu:

• Bệnh Addison.
• Suy chức năng tuyến yên.
• Bệnh lý cầu thận.
• Suy giáp.

Bệnh lý cầu thận.

4. Ý nghĩa của xét nghiệm Cortisol

• Trong chẩn đoán hội chứng Cushing: Nồng độ Cortisol máu tăng cao vào thời điểm 8h sáng, đi kèm với nồng độ Cortisol ở thời điểm 20h tối cũng tăng cao là gợi ý cho chẩn đoán. 
• Trong chẩn đoán suy thượng thận: Nồng độ Cortisol máu thấp vào thời điểm 8h sáng. 
• Cảnh báo tình trạng cường thượng thận: Nồng độ Cortisol niệu cao bất thường có thể gợi ý cường thượng thận nhưng không đủ để khẳng định chẩn đoán mà cần làm thêm các xét nghiệm khác.
• Đánh giá hiệu quả điều trị các bệnh lý tuyến thượng thận. 

5. Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm

• Nồng độ cortisol máu và nồng độ cortisol niệu có thể thay đổi khi người bệnh đang trong tình trạng gắng sức hoặc stress.
• Mẫu bệnh phẩm bị vỡ hồng cầu sẽ ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
• Người nghiện rượu, phụ nữ mắc buồng trứng đa nang, người bị trầm cảm có thể có nồng độ cortisol cao bất thường.
• Người đang sử dụng một số loại thuốc ảnh hưởng đến nồng độ cortisol máu và niệu.

6. Một số câu hỏi thường gặp

a. Làm cả xét nghiệm cortisol máu và cortisol niệu cùng một lúc sẽ chính xác hơn làm một xét nghiệm đơn lẻ? 

Câu trả lời: Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, các triệu chứng của bạn mà bác sĩ sẽ định hướng đến một số bệnh lý nhất định. Tùy vào trường hợp của mỗi người mà bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn làm cả 2 xét nghiệm hay làm 1 xét nghiệm đơn lẻ để cung cấp những thông tin cần thiết cho chẩn đoán.

b. Tôi bị căng thẳng trong thời gian dài, làm thế nào để biết kết quả của tôi là chính xác?

Câu trả lời: Bác sĩ có thể chỉ định cho bạn làm lại xét nghiệm vào thời điểm khác khi bạn đỡ căng thẳng hơn. Ngoài ra bạn có thể được hướng dẫn thêm một số liệu pháp giúp thư giãn. 

7. Nên làm xét nghiệm Cortisol ở đâu?

Ngày nay, xét nghiệm Cortisol rất phổ biến. Có rất nhiều bệnh viện và phòng khám uy tín trên cả nước đã sử dụng dịch vụ kết nối của IVIE - Bác sĩ ơi và đều có khả năng cung cấp dịch vụ này. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề bất thường nào về sức khỏe, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và thăm khám. Chúng tôi sẽ giúp bạn kết nối với những chuyên gia uy tín nhất và phù hợp nhất dành cho bạn.

1900 3367

Thông tin trên IVIE - Bác Sĩ Ơi và các trang liên kết không thay thế cho lời khuyên y tế, chẩn đoán hoặc điều trị từ các chuyên gia y tế. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tư vấn với dược sĩ hoặc bác sĩ về bất kỳ sản phẩm nào bạn đang sử dụng hoặc dự định sử dụng. Công ty TNHH 1 thành viên ISOFHCARE không chịu trách nhiệm cho bất kỳ thông tin nào chưa chính xác hoặc việc sử dụng sản phẩm mà không có sự tư vấn của bác sĩ, chỉ dựa trên thông tin từ chúng tôi.