Bệnh viêm phổi ở trẻ nhỏ - Mối nguy hiểm tiềm ẩn

1) Hiểu đúng về viêm phổi ở trẻ nhỏ

Viêm phổi là một khái niệm chung dùng để chỉ quá trình viêm do một tác nhân nhiễm trùng gây tổn thương nhu mô phổi. Theo tiến trình tổn thương có thể thoái lui một phần hoặc hoàn toàn dựa vào điều trị và chăm sóc. Hiện có rất nhiều định nghĩa về viêm phổi được công nhận, trong đó có thể dựa vào lâm sàng hoặc có sự kết hợp với X-quang phổi.

Viêm phổi được chẩn đoán khi trẻ có thở nhanh và rút lõm lồng ngực hoặc rõ hơn khi có hình ảnh thâm nhiễm trên X-quang ngực.

2) Nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ nhỏ

Tác nhân gây viêm phổi ở trẻ có thể do vi khuẩn, virus hoặc một số loại nấm. Tùy theo từng khu vực, độ tuổi và các yếu tố môi trường mà tần suất viêm phổi do các tác nhân có sự phân bố khác nhau.

Ở những nước phát triển thì nhóm viêm phổi do virus chiếm đa số, trong đó chủ yếu do M. Pneumoniae. Nhưng ở các nước đang phát triển viêm phổi do vi khuẩn chiếm lợi thế và gây bệnh theo từng độ tuổi. Ngoài ra, khí hậu cũng là một yếu tố góp phần quan trọng trong dịch tễ viêm phổi ở nước ta.

Các tác nhân gây viêm phổi ở trẻ nhỏ được phân theo độ tuổi :

- <3 tuần tuổi chủ yếu do liên cầu B.Escherichia coli, các trực khuẩn gram (-), Haemophilus influenzae..

-  Từ 3 tuần đến 3 tháng tuổi : S.pneumoniae, H. influenzae, Chlamydia trachomatis

- Từ 4 tháng đến 4 tuổi : S.pneumoniae, H. Influenza, Liên cầu A, Moraxella catarrhalis, Staphylococcus aureus, Mycoplasma pneumoniae

- >5 tuổi: M. pneumoniae, S. Pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, ...

Ngày nay sự xuất hiện của H.Influenzae gây bệnh viêm phổi càng ít do đã có chủng vacxin Hib. Điều này làm giảm thiểu tỷ lệ mắc cũng như biến chứng nguy hiểm do viêm phổi gây ra ở trẻ. Các số liệu thống kê, nghiên cứu cho thấy những đứa trẻ đã được tiêm vaccine Hib vẫn có thể mắc viêm phổi nhưng hiếm khi xảy ra những biến chứng nguy hiểm.

Đặt khám hẹn trước tại Bệnh viện tuyến trung ương hoặc khám bệnh trực tuyến qua video call với các bác sĩ hàng đầu qua tổng đài 1900 3367 hoặc đặt khám qua ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi 

3) Mức độ nguy hiểm của viêm phổi ở trẻ nhỏ

Viêm phổi là bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ và giảm dần khi trẻ lớn. Ở những nước đang phát triển và có khí hậu nóng ẩm như nước ta thì tỷ lệ viêm phổi cao gấp 10 lần. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi cũng vượt mức “báo động đỏ”.

Viêm phổi nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt ở trẻ nhỏ khi hệ thống miễn dịch của cơ thể chưa phát triển, khả năng tự chữa lành tổn thương kém, đặc biệt là viêm phổi do vi khuẩn. Một số biến chứng nguy hiểm do viêm phổi ở trẻ nhỏ như:

- Suy hô hấp là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tử vong do viêm phổi ở trẻ. Ngoài ra, trẻ có thể bị sốc do nhiễm trùng hoặc rối loạn chuyển hóa.

- Tràn dịch và tràn mủ màng phổi

- Viêm phổi hoại tử

- Nhiễm trùng huyết khu trú hoặc lan tỏa

- Xơ hóa phổi

- Tràn khí màng phổi

- Tổn thương một số cơ quan lân cận do dịch viêm.

4) Dấu hiệu phát hiện viêm phổi ở trẻ nhỏ mà mẹ không nên bỏ qua

Viêm phổi ở trẻ không phải lúc nào cũng xuất hiện các triệu chứng trầm rộ. Đôi khi đơn giản chỉ là sự thay đổi trong động tác thở của trẻ. Viêm phổi được chia thành 2 loại là viêm phổi điển hình do vi khuẩn gây bệnh hoặc viêm phổi không điển hình do virus, vi khuẩn không điển hình gây bệnh. Tuy nhiên trên thực tế lâm sàng có rất ít các triệu chứng hoặc dấu hiệu đáng tin cậy để phân biệt hai thể bệnh này.

Đối với trẻ nhỏ, mẹ cần quan tâm các dấu hiệu bất thường nghi ngờ viêm phổi như:

- Trẻ thường khởi phát với các biểu hiện như ho, chảy nước mũi sau đó chuyển sang giai đoạn toàn phát với các triệu chứng như sốt, thở nhanh, đau ngực, đau bụng, nôn, buồn nôn...

- Ho là dấu hiệu thường gặp và có sự thay đổi. Ho có đờm khi viêm phổi do vi khuẩn điển hình và ngược lại ho khan ở viêm phổi do vi khuẩn không điển hình.

- Khó thở nhanh, nông là dấu hiệu có giá trị nhất để chẩn đoán viêm phổi ở trẻ.

- Khò khè là dấu hiệu đáng tin cậy nhưng thực tế bố mẹ rất ít khi nhận ra hoặc thường dễ nhầm với tiếng thở do nghẹt mũi của trẻ.

- Ngoài ra trẻ xuất hiện các triệu chứng như phập phồng cánh mũi, co kéo gian sườn, co kéo hõm trên ức, rút lõm lồng ngực. Đây là tình trạng thiếu khí trầm trọng nhất ở trẻ cần phải xử trí cấp cứu ngay.

5) Cẩm nang điều trị viêm phổi ở trẻ em

Trẻ em với cơ địa non yếu, dễ bị tác dụng phụ của thuốc nên việc điều trị cần phải cẩn trọng, tránh những biến chứng không đáng có. Không phải bất cứ loại viêm phổi ở trẻ cũng sử dụng kháng sinh để điều trị. Tuy nhiên trên thực tế lâm sàng rất khó để xác định nguyên nhân gây viêm phổi và thường có tình trạng đồng nhiễm vi khuẩn, virus. Vì vậy kháng sinh được kê ở hầu hết các trẻ nhỏ có triệu chứng nghi hoặc chẩn đoán xác định viêm phổi do vi khuẩn. Chưa có bất kỳ một quy chuẩn về loại thuốc kháng sinh dùng cho trẻ viêm phổi. Ở nước ta chủ yếu điều trị chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, dịch tễ và mức độ đáp ứng thuốc của trẻ.

Viêm phổi ở trẻ đáp ứng nhanh và điều trị có hiệu quả cao ở giai đoạn sớm khi chưa có biến chứng. Chính vì vậy khi trẻ xuất hiện các biểu hiện bất thường mẹ cần cho trẻ đi khám tại các bệnh viện uy tín để được kiểm tra. Đặc biệt, viêm phổi có biểu hiện rất giống với các bệnh lý như viêm tiểu phế quản do virus, hen phế quản... Vì vậy cần phải chẩn đoán loại trừ trước khi áp dụng các phương pháp điều trị.

Không nên điều trị tại nhà với các bài thuốc dân gian khi chưa biết rõ bệnh tình của trẻ. Đôi khi việc sử dụng sai cách có thể thúc đẩy nhanh viêm phổi dẫn tới các biến chứng nguy hiểm và gây tử vong ở trẻ nhỏ.

6) Dự phòng bệnh viêm phổi ở trẻ

Viêm phổi được xếp vào nhóm bệnh lý cần được dự phòng ở trẻ nhỏ. Chính vì thế Tổ Chức Y Tế Thế Giới đã áp dụng các biện pháp kiểm soát viêm phổi cho trẻ dưới 5 tuổi bao gồm:

- Bảo vệ là về bước đầu tiên cần thực hiện để loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây bệnh ở trẻ. Cần tạo nên một môi trường sống trong lành để hạn chế các loại virus, vi khuẩn gây bệnh. Cho trẻ tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ngay từ đầu.

- Dự phòng là nền tảng để giảm tỷ lệ mắc cũng như phòng tránh các biến chứng. Mẹ nên cho trẻ tiêm chủng các loại vaccine theo chương trình tiêm chủng mở rộng ở nước ta. Trong đó vaccine Hib rất quan trọng.

- Điều trị là bước cuối cùng để khôi phục các tổn thương nhu mô phổi trở về trạng thái bình thường, giảm thiểu tối đa các biến chứng dẫn đến tử vong do viêm phổi ở trẻ. Cần điều trị tích cực bằng các phương pháp khác nhau.

Nếu trẻ nhà bạn đang mắc viêm phổi và bạn cần tìm kiếm một bệnh viện uy tín, chất lượng cao thì hãy liên hệ với IVIE - Bác sĩ ơi, chúng tôi sẽ tư vấn và giúp bạn tìm được nơi điều trị tốt nhất.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bài viết Y học thường thức và Hướng dẫn khám bệnh với những thông tin tin cậy, chính xác và dễ hiểu nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh!