Đột quỵ- căn bệnh không còn quá xa lạ đối với mỗi chúng ta

1. Đột quỵ gây ảnh hưởng đến cơ thể người bệnh như nào?

Liệt nửa người (LNN) hay đột quỵ là thuật ngữ dùng để mô tả những khiếm khuyết chức năng đột ngột của não xảy ra khi có gián đoạn sự cung cấp máu bình thường cho não.

Theo định nghĩa của tổ chức Y tế thế giới ( WHO ), tai biến mạch máu não là những thiếu sót thần kinh xảy ra đột ngột, với các triệu chứng thần kinh khu trú tồn tại quá 24h, có thể hồi phục hoàn toàn hoặc gây tử vong trong 24h do tổn thương mạch máu não, loại trừ các nguyên nhân chấn thương.

2. Tình hình mắc đột quỵ não trên thế giới, Việt Nam và vai trò của phục hồi chức năng trong điều trị bệnh

Hiện nay, đột quỵ não là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 sau bệnh ung thư, tim mạch và là nguyên nhân gây tàn tật hàng đầu trên thế giới.

-Theo Tổ chức Đột quỵ Thế giới, hàng năm có tới 17 triệu trường hợp đột quỵ mỗi năm, dẫn đến cái chết của 6 triệu người và thêm 5 triệu người sống sót với các di chứng tàn tật vĩnh viễn.

-Tại việt nam tỷ lệ mắc đột quỵ đang ngày càng gia tăng ở mức đáng lo ngại đối với cả hai giới nam và nữ ở các lứa tuổi. Thống kê của Bộ Y tế có khoảng 230,000 ca mắc mới/năm, chi phí y tế khoảng 48 triệu USD/năm. Đột quỵ đa số xảy ra ở người trên 45 tuổi và tăng hơn ở người trên 65 tuổi, nhưng cũng có khi xảy ra ở người trẻ tuổi. Nam mắc nhiều hơn nữ từ 10-15%.

-Trước thực trạng đó, rất nhiều nỗ lực của Bộ Y tế cùng các cơ quan, đoàn thể đã được thực hiện nhằm phòng ngừa cũng như nâng cao năng lực xử trí đột quỵ cho cán bộ y tế, giúp cứu sống người bệnh. Nhờ vậy, điều trị đột quỵ trong giai đoạn cấp đã có được tiến bộ nhất định, thế nhưng những di chứng tàn tật mà người bệnh nhân còn phải gánh chịu là rất nặng nề. 

-Có thể nói đột quỵ não luôn là chủ đề quan trọng trong thực hành lâm sàng của rất nhiều các chuyên khoa như Hồi sức cấp cứu, thần kinh, tim mạch, chẩn đoán hình ảnh, và phục hồi chức năng. Trong đó, phục hồi chức năng ( PHCN ) đóng một vai trò không thể thiếu và ngày càng được chú trọng hơn, cả trong giai đoạn cấp lẫn sau khi người bệnh nhân xuất viện. Các kỹ thuật phục hồi chức năng bao gồm vật lý trị liệu, vận động trị liệu, hoạt động trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, dụng cụ chỉnh hình đã giúp người bệnh quay trở lại hòa nhập với cộng đồng, giảm thiểu gánh nặng cho gia đình và xã hội.

3. Phân loại về đột quỵ

Chia ra đột quỵ do nhồi máu não và đột quỵ do chảy máu não

-Đột quỵ do nhồi máu não: chiếm 80% các trường hợp tai biến mạch não. Sự giảm đột ngột lưu lượng tuần hoàn não do tắc một phần hay toàn bộ một động mạch não, do 2 nguyên nhân chính:

• Tắc mạch bởi cục máu đông hình thành tại chỗ do vữa xơ động mạch não.
• Tắc mạch do cục máu đông từ nơi khác đến động mạch não hay gặp trong hẹp van 2 lá có loạn nhịp hoàn toàn hay trong viêm nội tâm mạch nhiễm khuẩn.

-Đột quỵ do chảy máu não: máu thoát ra khỏi thành mạch vào nhu mô não.

4. Các yếu tố nguy cơ của tai biến mạch máu não

Tổ chức y tế thế giới năm 1989-1990 đã tổng kết các nguy cơ của tai biến mạch máu não. Có thể xếp loại như sau:

-Các bệnh lý tim mạch : tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, bệnh tim ( loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim, viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn), bệnh van tim...

-Các nguyên nhân dinh dưỡng, chuyển hóa : bệnh béo phì, uống rượu, hút thuốc lá, ăn mặn, đái tháo đường, tăng lipit huyết thanh, tăng axit uric máu...Nếu cao HA + xơ vữa động mạch thì nguy cơ tăng lên gấp 7 lần.

-Các yếu tố khác : dùng thuốc tránh thai có oetrogen, yếu tố gia đình, bệnh tăng tiểu cầu, tăng hematocrit, bệnh thận...

-Lối sống : không vận động hoặc các căng thẳng stress trong công việc.

5. Triệu chứng lâm sàng của bệnh

Bệnh cảnh điển hình thường xảy ra ở một người lớn tuổi có tiền sử tăng huyết áp, vữa xơ động mạch và có thể có bệnh tiểu đường. Bệnh nhân đột ngột có các triệu chứng sau:

-Rối loạn tri giác nhận thức như hôn mê ở mức độ hoặc lú lẫn, hoặc rối loạn nhận thức như mất định hướng về không gian, thời gian, bản thân, rối loạn trí nhớ, cảm xúc.

-Liệt nửa người đối diện với bên não bị tổn thương. Liệt hoàn toàn hoặc không hoàn toàn.

-Liệt nửa mặt cùng bên hoặc khác bên so với liệt nửa thân : miệng méo, nhân trung lệch về bên lành, nước dãi chảy ra bên liệt...

-Rối loạn cảm giác nông, sâu bên liệt, giảm cảm giác bản thể, các rối loạn về thăng bằng điều hợp, hội chứng lãng quên nửa người bên liệt.

-Rối loạn ngôn ngữ: có thể thất ngôn, nói khó, nói ngọng, không đọc được.

-Rối loạn về nuốt: biểu hiện nuốt khó, nuốt sặc do liệt màn hầu nếu tổn thương dây IX, X, XI, không nhai được nếu tổn thương dây V, chức năng của lưỡi giảm do liệt dây VII và XII.

-Rối loạn cơ tròn: Đái ỉa không tự chủ hoặc bí đại tiểu tiện

-Rối loạn nhịp thở, kiểu thở, suy hô hấp.

Tùy vào vị trí và phạm vi vùng não bị tổn thương mà triệu chứng có thế khác nhau. Ngay sau tai biến, thường là liệt mềm, giảm phản xạ gân xương, giảm trương lực cơ.

Điều cần thiết phải làm cho người bệnh trong quá trình điều trị là theo y lệnh của bác sĩ tiến hành phục hồi chức năng sớm để có thể ngăn ngừa tối đa và cải thiện phần nào tình trạng chức năng của cơ thể. Ngoài ra, cần có sự hướng dẫn và giúp đỡ phối hợp của gia đình trong quá trình luyện tập để mức hiệu quả đạt được tối đa.

Ngoài ra trong vật lý trị liệu phải kể đến massage trị liệu. Liệu pháp có nhiều loại hình để giải quyết vấn đề khác nhau của cơ thể người bệnh. 2 loại hình nổi bật của masage là trị liệu và thư giãn. Nếu bạn đang gặp tình trạng đau mỏi cơ khớp, thì massage trị liệu là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả. Massage trị liệu hay nói theo cách khác là massage vật lý trị liệu.  Phương pháp này sử dụng các động tác bấm huyệt, xoa bóp kết hợp với việc sử dụng kết hợp các loại tinh dầu để làm sảng khoái tinh thần. Massage trị liệu giúp đả thông kinh huyệt, thư giãn và làm lưu thông tuần hoàn máu, kéo giãn cột sống, đặc biệt là giúp giảm triệu chứng đau vai gáy nhanh và hiệu quả. Nếu bạn thực hiện massage trị liệu thường xuyên 2 lần/tuần giúp đẩy lùi bệnh nhanh chóng.

Bạn có thể tham khảo danh sách các bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng tốt tại Hà Nội, để chủ động đặt lịch trước với cơ sở y tế, được tiếp đón ưu tiên và nhắc nhở khi đã đặt lịch khám.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!