Khuyết tật ở trẻ- các bước phát hiện, sàng lọc và can thiệp sớm

1. Phát hiện sớm, can thiệp sớm đối với trẻ khuyết tật như thế nào? Các bước thực hiện bao gồm?

a. Phát hiện sớm trẻ khuyết tật là?

Phát hiện sớm là sàng lọc phát triển của trẻ theo độ tuổi nhằm phát hiện những trẻ có nguy cơ cao bị khuyết tật, bị chậm phát triển hoặc bị khuyết tật để có biện pháp hỗ trợ và can thiệp.

b. Can thiệp sớm đối với trẻ khuyết tật là?

Can thiệp sớm là: là áp dụng bất kỳ một dịch vụ hoặc hình thức hỗ trợ nào nhằm vào trẻ, vào cha mẹ trẻ hoặc gia đình và môi trường xung quanh nhằm hỗ trợ phát triển và hòa nhập của trẻ.

c. Các bước phát hiện sớm, can thiệp sớm đối với trẻ khuyết tật

-Bước 1: sàng lọc để phát hiện trẻ bị chậm phát triển

Độ tuổi 0-6 tuổi được sàng phát triển bằng công cụ sàng lọc ( bộ câu hỏi có/không )

-Bước 2: xác định trẻ khuyết tật

Khám xác định khuyết tật và nhu cầu phục hồi chức năng

Do thầy thuốc các chuyên khoa

-Bước 3: can thiệp phù hợp

Mọi biện pháp can thiệp nhằm tác động trực tiếp lên trẻ hoặc môi trường xung quanh trẻ và gia đình, xã hội, gồm có:

• Biện pháp y tế
• Phục hồi chức năng
• Giáo dục
• Xã hội

2. Nhân lực thực hiện phát hiện sớm và can thiệp sớm

a. Nhân lực sàng lọc phát triển

Người sàng lọc: người sống cùng với trẻ, thân thiết và gần gũi trẻ

• Cha mẹ
• Người trông trẻ
• Giáo viên trường mầm non công lập và tư thục
• Nhân viên y tế xã

Công cụ: bộ y tế sàng lọc và phát triển ASQ hiện được bộ y tế thử nghiệm áp dụng.

b. Nhân lực khám chẩn đoán

Người thực hiện: Các nhà chuyên môn bao gồm:

• Bác sĩ các chuyên ngành: Phục hồi chức năng, Nhi khoa, Tâm bệnh, Tai mũi họng và thanh thính học, Răng Hàm mặt
• Chuyên gia tâm lý, cán bộ xã hội hoặc giáo viên giáo dục đặc biệt được đào tạo chuyên sâu về đánh giá phát triển ở trẻ em.

Công cụ: Các phiếu khám và kỹ thuật khám chuyên ngành hoặc công cụ đánh giá chậm phát triển đã được thế giới công nhận và được chuẩn hóa tại Việt Nam.

c. Nhân lực can thiệp sớm

Toàn bộ nhân lực trong hệ thống y tế- giáo dục và cộng đồng xã hội; trong đó trực tiếp và chủ yếu là cha mẹ, người chăm sóc, giáo viên và nhân viên y tế ở tuyến cộng đồng.

Kỹ thuật: can thiệp sớm về y tế- phục hồi chức năng, giáo dục, dụng cụ thích nghi và môi trường phù hợp.

3. Công cụ sàng lọc phát triển ở trẻ em Việt Nam

• Phiếu 1. Sàng lọc phát triển ở trẻ 0-28 ngày
• Phiếu 2. Sàng lọc phát triển ở trẻ 6 tháng tuổi
• Phiếu 3. Sàng lọc phát triển ở trẻ 12 tháng tuổi
• Phiếu 4. Sàng lọc phát triển ở trẻ 24 tháng tuổi
• Phiếu 5. Sàng lọc phát triển ở trẻ 36 tháng tuổi
• Phiếu 6. Sàng lọc phát triển ở trẻ 48 tháng tuổi
• Phiếu 7. Sàng lọc phát triển ở trẻ 60 tháng tuổi
• Phiếu 8. Sàng lọc phát triển ở trẻ 72 tháng tuổi

4. Phân loại khuyết tật ở trẻ em

• Khuyết tật về vận động
• Khuyết tật chậm phát triển tâm thần
• Khuyết tật về nghe – nói
• Khuyết tật về nhìn
• Khuyết tật về hành vi
• Các khuyết tật khác

a. Khuyết tật về vận động dị tật bẩm sinh

• Bàn chân khoèo bẩm sinh
• Bàn chân bẹt
• Bàn chân xoay ngoài/ trong
• Bàn chân gập mu quá mức Thừa/ thiếu một phần chân
• Chân chữ X, O
• Thiếu xương cẳng chân
• Bàn tay khoèo
• Thừa/ thiếu một phần tay
• Thiếu xương cẳng tay bẩm sinh

-Khuyết tật về khớp

• Cứng đa khớp bẩm sinh,
• Trật khớp bẩm sinh: hỏng, xương bánh chè
• Hạn chế tầm vận động của khớp do: Viêm khớp, dính khớp, tổn thương khớp, gãy xương, Co rút gân cơ

-Khuyết tật cột sống

• Cong vẹo cột sống
• Gù
• Ưỡn cột sống

-Bệnh cơ ở trẻ em

• Teo cơ giả phì đại
• Thoái hoá cơ tuỷ
• Nhược cơ

-Bại não ở trẻ em

• Bệnh não do rối loạn chuyển hoá
• Não úng thuỷ
• Hẹp hộp sọ
• Tật nứt đống sống
• Chấn thương tuỷ
• Viêm tuỷ cắt ngang
• -Khuyết tật mắc phải

Di chứng chấn thương não, sọ não, tủy sống, 

• Xơ hoá cơ
• Xơ hóa cơ ức đòn chũm
• Xơ hóa cơ delta 
• Xơ hóa cơ tứ đầu đùi

b. Khuyết tật về nghe- nói

-Khuyết tật về nghe: 

• Giảm thính lực bẩm sinh/ mắc phải
• Dị tật tai

-Khuyết tật về ngôn ngữ: Chậm phát triển ngôn ngữ 

-Rối loạn phát âm và giọng nói: 

• Nói ngọng
• Nói lắp
• Các rối loạn giọng

c. Khuyết tật về nhìn

• Mù: khiếm thị. Mù màu
• Cận thị, Viễn thị, Loạn thị, Lác, 
• Giảm thị lực do bệnh võng mạc ở trẻ đẻ non tháng

d. Khuyết tật về trí tuệ

-Chậm phát triển trí tuệ do: 

• Chậm phát triển tâm thần do Hội chứng Down, 
• Chậm phát triển tâm thần do Suy giáp trạng, 
• Chậm phát triển tâm thần do Động kinh, 
• Chậm phát triển tâm thần do các bệnh di truyền- chuyển hoá, hội chứng nhiễm sắc thể X dễ gãy, Hội chứng Ret, Hội chứng Prader- Willy)

e. Hành vi bất thường

• Hội chứng Tự kỷ ở trẻ em gồm: Phổ tự kỷ
• Hội chứng Tăng động, giảm chú ý (ADHD)

f. Các khuyết tật khác

• Khuyết tật bẩm sinh về tim mạch, hô hấp

• Các khuyết tật bẩm sinh khác dẫn đến giảm khả năng tham gia của trẻ vào hoạt động chung với trẻ bình thường.

Phát hiện sớm và can thiệp phục hồi chức năng cho trẻ khuyết tật là tạo cho trẻ sự thích ứng tối đa với hoàn cảnh của trẻ để độc lập trong sinh hoạt, di chuyển, học tập, việc làm. Tham gia các hoạt động trong gia đình xã hội. Ngoài ra, cần có sự hướng dẫn và giúp đỡ phối hợp của gia đình trong quá trình luyện tập để mức hiệu quả đạt được tối đa.

Ngoài ra trong vật lý trị liệu phải kể đến massage trị liệu. Liệu pháp có nhiều loại hình để giải quyết vấn đề khác nhau của cơ thể người bệnh. 2 loại hình nổi bật của masage là trị liệu và thư giãn. Nếu bạn đang gặp tình trạng đau mỏi cơ khớp, thì massage trị liệu là một trong những phương pháp điều trị hiệu quả. Massage trị liệu hay nói theo cách khác là massage vật lý trị liệu.  Phương pháp này sử dụng các động tác bấm huyệt, xoa bóp kết hợp với việc sử dụng kết hợp các loại tinh dầu để làm sảng khoái tinh thần. Massage trị liệu giúp đả thông kinh huyệt, thư giãn và làm lưu thông tuần hoàn máu, kéo giãn cột sống, đặc biệt là giúp giảm triệu chứng đau vai gáy nhanh và hiệu quả. Nếu bạn thực hiện massage trị liệu thường xuyên 2 lần/tuần giúp đẩy lùi bệnh nhanh chóng.

Bạn có thể tham khảo danh sách các bác sĩ chuyên khoa phục hồi chức năng tốt tại Hà Nội, để chủ động đặt lịch trước với cơ sở y tế, được tiếp đón ưu tiên và nhắc nhở khi đã đặt lịch khám.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe