Nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi - Đừng nghĩ trẻ là không sao!

Đột quỵ là gì? Có mấy loại?

Phân biệt các loại đột quỵ

Đột quỵ (stroke) là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do dòng máu cung cấp bị gián đoạn hoặc mạch máu não bị vỡ. Khi nguồn máu bị cắt đột ngột, tế bào não không nhận đủ oxy và dưỡng chất, bắt đầu chết chỉ sau vài phút. Đây là một cấp cứu y khoa, cần xử lý càng sớm càng tốt.

Về phân loại, y học chia đột quỵ thành ba dạng chính:

• Đột quỵ thiếu máu não (Ischemic stroke): Chiếm khoảng 80-85% trường hợp: Xảy ra khi một cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn mạch máu não.

• Đột quỵ xuất huyết não (Hemorrhagic stroke): Khoảng 15%: Do vỡ mạch máu não, máu tràn ra gây chèn ép mô não, thường nguy hiểm và tỷ lệ tử vong cao hơn.

• Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA - Transient Ischemic Attack): Triệu chứng giống đột quỵ nhưng biến mất trong vòng 24 giờ. Dù “thoáng qua”, TIA là lời cảnh báo mạnh mẽ, vì nhiều người sẽ bị đột quỵ thật sự trong vòng 90 ngày nếu không can thiệp.

Tham khảo thêm: 6 Dấu hiệu đột quỵ trước 30 ngày cần chú ý

Nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi

Đột quỵ ở người trẻ xuất phát từ hai nhóm nguyên nhân chính: bệnh lý tiềm ẩn và lối sống không lành mạnh.

Nguyên nhân bệnh lý tiềm ẩn

Những nguyên nhân đột quỵ phổ biến ở người trẻ tuổi

Ở người trẻ, nhiều yếu tố bệnh lý bẩm sinh hoặc rối loạn chuyển hóa có thể âm thầm tồn tại trong nhiều năm, chỉ bộc phát khi gặp điều kiện thuận lợi. Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Dị dạng mạch máu bẩm sinh: Phình mạch hoặc dị dạng động tĩnh mạch (AVM) khiến thành mạch yếu, dễ vỡ khi huyết áp tăng cao, đặc biệt trong các tình huống gắng sức, stress hoặc uống rượu bia.

• Bệnh tim mạch: Rung nhĩ, thông liên nhĩ, thông liên thất làm dòng máu lưu thông bất thường, dễ hình thành cục máu đông. Cục này có thể theo dòng máu lên não và gây tắc mạch.

• Tăng huyết áp: Không chỉ là bệnh của người già, nhiều người trẻ bị tăng huyết áp nhưng không biết, dẫn đến tổn thương mạch máu não theo thời gian.

• Rối loạn lipid máu: Cholesterol cao làm hình thành mảng xơ vữa, thu hẹp lòng mạch và tăng nguy cơ tắc mạch não.

• Rối loạn đông máu, bệnh tự miễn hiếm gặp: Các tình trạng này khiến máu dễ đông bất thường, tạo cục máu đông nguy hiểm.

• Tiểu đường không kiểm soát: Lượng đường huyết cao kéo dài làm tổn thương thành mạch và thúc đẩy xơ vữa động mạch.

Những bệnh lý này có thể tồn tại âm thầm và chỉ được phát hiện khi xảy ra biến cố, vì vậy việc tầm soát y tế định kỳ là vô cùng quan trọng.

Tham khảo thêm: 6 bác sĩ chữa tai biến giỏi, giàu kinh nghiệm tại Hà Nội

Lối sống không lành mạnh

Thói quen sinh hoạt không lành mạnh làm tăng khả năng đột quỵ ở giới trẻ

Bên cạnh yếu tố bệnh lý, thói quen sinh hoạt của giới trẻ hiện đại cũng góp phần lớn vào sự gia tăng tỷ lệ đột quỵ:

• Hút thuốc lá và vaping: Các hóa chất độc hại làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, thúc đẩy hình thành cục máu đông.

• Lạm dụng rượu bia, chất kích thích: Tăng huyết áp đột ngột, rối loạn nhịp tim và giảm khả năng điều hòa mạch máu.

• Sử dụng steroid, thuốc giảm cân không kiểm soát: Gây thay đổi nội tiết, tăng nguy cơ huyết khối.

• Lười vận động, béo phì: Dẫn đến tăng huyết áp, tiểu đường và rối loạn lipid máu.

• Ăn mặn, ăn nhiều thức ăn nhanh: Tăng gánh nặng cho tim mạch và gây xơ cứng động mạch.

• Mất ngủ kéo dài, làm việc quá sức, stress: Làm tăng cortisol - hormone gây hại cho mạch máu nếu duy trì lâu dài.

Những yếu tố này có thể cộng hưởng với nhau, khiến nguy cơ đột quỵ ở người trẻ tăng lên đáng kể.

Triệu chứng đột quỵ

Đột quỵ thường xảy ra đột ngột, không báo trước. Nhận biết sớm là chìa khóa để cứu sống và giảm di chứng. Các dấu hiệu cảnh báo gồm:

• Một bên mặt đột ngột trở nên yếu hoặc tê, khó điều khiển các cơ. Khi cười hoặc nói, nửa mặt bị liệt sẽ xệ xuống rõ rệt. Đây là dấu hiệu tổn thương vùng não điều khiển cơ mặt.

• Người bệnh có thể đột ngột không nâng nổi một hoặc cả hai tay, hoặc cảm giác yếu liệt một bên cơ thể. Đây là hậu quả của việc mất tín hiệu vận động từ não xuống cơ bắp.

• Ở đột quỵ xuất huyết, người bệnh có thể xuất hiện cơn đau đầu “như búa bổ” đột ngột, kèm buồn nôn, nôn hoặc mất ý thức.

• Tổn thương vùng tiểu não hoặc thân não có thể khiến người bệnh choáng váng, loạng choạng khi đi lại, mất phối hợp động tác, dễ té ngã

• Có thể nhìn mờ, nhìn đôi hoặc mất thị lực một bên mắt. Điều này xảy ra khi vùng não hoặc dây thần kinh thị giác bị ảnh hưởng.

Sơ cứu đột quỵ nhanh chóng bằng công thức FAST

Công thức FAST giúp ghi nhớ nhanh:

• Face (Mặt): Yêu cầu người bệnh cười, quan sát xem mặt có bị xệ một bên.

• Arm (Tay): Yêu cầu giơ hai tay, nếu một tay yếu hoặc rơi xuống là dấu hiệu bất thường.

• Speech (Lời nói): Kiểm tra khả năng nói chuyện, nếu nói ngọng hoặc khó hiểu thì cần cảnh giác.

• Time (Thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức – mỗi phút trôi qua là hàng triệu tế bào não bị phá hủy.

Tham khảo thêm: Làm sao để tránh đột quỵ? 5+ Lời khuyên từ bác sĩ

Vì sao người trẻ đột quỵ nguy hiểm hơn?

Người trẻ thường chủ quan khi thấy triệu chứng bất thường, nghĩ mình còn khỏe và bỏ qua dấu hiệu cảnh báo. Điều này khiến họ bỏ lỡ “giờ vàng” điều trị - khoảng 3-4,5 giờ đầu, khi việc tái thông mạch máu còn hiệu quả nhất.

Đột quỵ ở độ tuổi lao động có thể gây di chứng nặng nề: liệt, mất khả năng nói, suy giảm trí nhớ hoặc thị lực. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới sức khỏe mà còn khiến người bệnh mất khả năng làm việc, tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Nguy cơ tái phát ở người trẻ cũng không nhỏ, đặc biệt nếu không thay đổi lối sống sau lần đột quỵ đầu. Tác động tâm lý cũng rất nghiêm trọng: từ một người năng động, họ có thể trở nên tự ti, trầm cảm và hạn chế giao tiếp xã hội.

Cách phòng ngừa đột quỵ ở người trẻ

1900 3367

Khám sức khỏe định kỳ đề phòng nguy cơ đột quỵ

Phòng ngừa đột quỵ hiệu quả cần kết hợp tầm soát sớm, kiểm soát yếu tố nguy cơ và thay đổi lối sống một cách bền vững.

• Khám định kỳ & tầm soát sớm: Kiểm tra huyết áp, đường huyết, mỡ máu 1-2 lần/năm; siêu âm tim, mạch máu nếu có tiền sử gia đình; xét nghiệm đông máu hoặc gen khi cần.

• Kiểm soát bệnh nền: Uống thuốc theo chỉ định nếu mắc cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu; theo dõi huyết áp tại nhà; giữ HbA1c < 6,5%.

• Bỏ thói quen xấu: Ngừng hút thuốc (kể cả thuốc lá điện tử), hạn chế rượu bia, tránh chất kích thích.

• Lối sống lành mạnh: Ăn ít muối (<5g/ngày), nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc; ưu tiên cá, thịt trắng; hạn chế đồ chiên, đường tinh luyện. Tập thể dục ≥150 phút/tuần, giữ BMI 18,5-24,9.

• Quản lý stress & ngủ đủ: Ngủ 7-8 tiếng, thiền, yoga, thư giãn.

• Nhận diện dấu hiệu sớm: Tê yếu một bên, nói ngọng, nhìn mờ… gọi cấp cứu ngay, nhớ nguyên tắc FAST.

Kết luận

Tóm lại, nguyên nhân đột quỵ ở người trẻ tuổi không chỉ đến từ bệnh lý bẩm sinh hay di truyền, mà còn chịu ảnh hưởng lớn từ lối sống thiếu lành mạnh và thói quen sinh hoạt kém khoa học. Đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ, để lại di chứng nặng nề hoặc cướp đi cơ hội điều trị nếu chủ quan. Chủ động tầm soát sớm, thay đổi thói quen và nhận diện dấu hiệu kịp thời chính là “lá chắn” bảo vệ sức khỏe não bộ cho thế hệ trẻ.

Thông tin trên IVIE - Bác Sĩ Ơi và các trang liên kết không thay thế cho lời khuyên y tế, chẩn đoán hoặc điều trị từ các chuyên gia y tế. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tư vấn với dược sĩ hoặc bác sĩ về bất kỳ sản phẩm nào bạn đang sử dụng hoặc dự định sử dụng. Công ty TNHH 1 thành viên ISOFHCARE không chịu trách nhiệm cho bất kỳ thông tin nào chưa chính xác hoặc việc sử dụng sản phẩm mà không có sự tư vấn của bác sĩ, chỉ dựa trên thông tin từ chúng tôi.