Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa và cách điều trị

Rối loạn tiêu hóa là gì?

Giải thích cơ chế hoạt động của hệ tiêu hóa và nguyên nhân khiến quá trình này bị gián đoạn

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng đường tiêu hóa hoạt động bất thường, có thể do cấu trúc bị thay đổi hoặc chức năng bị rối loạn. Các chuyên gia chia thành hai nhóm:

• Rối loạn tiêu hóa thực thể: Khi cơ quan tiêu hóa có tổn thương hoặc bất thường về cấu trúc.

• Rối loạn tiêu hóa chức năng: Khi đường ruột hoạt động không ổn định nhưng không phát hiện bệnh thực thể.

Bình thường, tiêu hóa là quá trình chuyển thức ăn thành chất dinh dưỡng để cơ thể hấp thu. Thức ăn được nhai, trộn với nước bọt, xuống dạ dày co bóp và phân hủy. Khi đến ruột non, dịch mật và dịch tụy tiếp tục hỗ trợ phân giải, đưa dưỡng chất vào máu để tạo năng lượng. Phần còn lại không hấp thu sẽ đi xuống ruột già và thành phân.

Nếu quá trình này bị gián đoạn ở bất kỳ giai đoạn nào, cơ thể sẽ xuất hiện triệu chứng khó chịu - đó chính là rối loạn tiêu hóa.

Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa có thể xuất phát từ nhiều lý do, trong đó thường gặp nhất là:

Chế độ ăn uống

Thực phẩm dễ gây rối loạn tiêu hóa: đồ cay nóng, sữa, đồ ôi thiu, thực phẩm nhiều axit

Thói quen ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến đường ruột. Một số thực phẩm dễ gây rối loạn tiêu hóa gồm:

• Đồ ăn ôi thiu, kém vệ sinh → dễ gây ngộ độc, đau bụng quặn thắt.

• Đồ cay nóng → làm tổn thương dạ dày, dễ gây rối loạn lâu dài.

• Sữa và chế phẩm từ sữa → nhiều người không dung nạp lactose nên dễ đầy hơi, tiêu chảy.

• Thực phẩm có tính axit (cam, chanh, cà chua…) → gây kích ứng niêm mạc dạ dày.

Uống nhiều rượu bia

Rượu bia làm kích thích thực quản, gây ợ chua và nhiều vấn đề tiêu hóa khác.

Các bệnh về dạ dày

• Trào ngược dạ dày - thực quản: Dịch vị trào ngược lên gây nóng rát, khó chịu.

• Loét dạ dày - tá tràng: Vết loét tiếp xúc với axit gây đau rát, thậm chí xuất huyết.

Viêm đại tràng

Bệnh viêm ở niêm mạc đại trực tràng, gây tiêu chảy, đau bụng, đi ngoài nhiều lần, mệt mỏi.

Viêm ruột thừa cấp

Thường gặp ở người trẻ (10-30 tuổi), gây đau dữ dội, tiêu chảy, đầy hơi. Nếu không điều trị sớm có thể dẫn đến vỡ ruột thừa, viêm phúc mạc.

Sỏi đường tiết niệu

Sỏi tích tụ trong đường tiết niệu gây đau bụng, lưng, có thể làm ảnh hưởng đến hoạt động tiêu hóa.

Ai dễ bị rối loạn tiêu hóa?

Rối loạn tiêu hóa có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng dưới đây có nguy cơ cao hơn:

Trẻ em và thanh thiếu niên

Hệ tiêu hóa ở trẻ em và người trẻ chưa hoàn thiện nên dễ bị rối loạn tiêu hóa ở trẻ em. Các triệu chứng thường thấy là đau bụng, buồn nôn, táo bón hoặc tiêu chảy. Khoảng 40–50% trường hợp liên quan đến đau bụng chức năng.

Người cao tuổi

Các đối tượng dễ bị rối loạn tiêu hóa: người cao tuổi, phụ nữ mang thai…

Khi tuổi càng cao, hệ tiêu hóa càng yếu đi càng dễ bị rối loạn tiêu hóa ở người lớn:

• Thực quản và dạ dày co bóp kém, dễ loét dạ dày - tá tràng.

• Ruột non hấp thu dưỡng chất kém hơn.

• Cơ thể giảm khả năng tiêu hóa sữa do thiếu men lactase.

• Một số loại vi khuẩn đường ruột phát triển quá mức, gây đầy hơi, đau bụng và giảm cân.

Phụ nữ mang thai: Tử cung chèn ép lên dạ dày, ruột và sự thay đổi hormone khiến mẹ bầu dễ bị táo bón, khó tiêu.

Người tập luyện thể thao cường độ cao: Đặc biệt là các môn đòi hỏi sức bền, dễ gặp tình trạng mất nước, ăn kiêng nghiêm ngặt, ảnh hưởng tiêu hóa.

Người thường xuyên căng thẳng, lo âu: Stress tác động trực tiếp đến dạ dày – ruột, gây rối loạn tiêu hóa.

Người mắc bệnh mạn tính: Tiểu đường, suy giáp, đau nửa đầu… cũng làm tăng nguy cơ rối loạn tiêu hóa.

Chẩn đoán rối loạn tiêu hóa

1900 3367

Các phương pháp chẩn đoán rối loạn tiêu hóa: xét nghiệm, nội soi, siêu âm, chụp CT, MRI

Rối loạn tiêu hóa có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau trong hệ thống tiêu hóa. Để xác định chính xác, bác sĩ sẽ dựa vào thăm khám lâm sàng, có thể kết hợp đánh giá tâm lý (nếu cần), sau đó chỉ định các xét nghiệm phù hợp.

Một số phương pháp chẩn đoán thường dùng:

• Xét nghiệm máu, nước tiểu, chức năng gan - thận để kiểm tra hoạt động chung của cơ thể.

• Nội soi dạ dày - ruột, nội soi ổ bụng giúp quan sát trực tiếp bên trong.

• Đo áp lực, trở kháng thực quản để đánh giá nhu động.

• Xét nghiệm máu ẩn trong phân phát hiện chảy máu đường tiêu hóa.

• Siêu âm, chụp X-quang, CT hoặc MRI để phát hiện tổn thương và bất thường.

Lưu ý: Một số xét nghiệm cần chuẩn bị trước, ví dụ nhịn ăn hoặc đi đại tiện. Người bệnh nên hỏi kỹ bác sĩ để chuẩn bị đúng cách.

Trong những trường hợp hiếm gặp, xét nghiệm có thể gây khó chịu, chảy máu nhẹ hoặc tổn thương. Vì vậy, cần trao đổi rõ ràng với bác sĩ về lợi ích và rủi ro trước khi tiến hành.

Tham khảo thêm: 5+ cách chữa rối loạn tiêu hóa nhanh nhất tại nhà

Điều trị rối loạn tiêu hóa

1900 3367

Các phương pháp điều trị rối loạn tiêu hóa: nghỉ ngơi, chế độ ăn, dùng thuốc

Cách điều trị sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân và kết quả chẩn đoán. Tuy nhiên, người bệnh thường được khuyên:

• Nghỉ ngơi, uống đủ nước để cơ thể nhanh phục hồi.

• Ăn thực phẩm dễ tiêu, giàu chất xơ, lợi khuẩn; hạn chế đồ dầu mỡ, cay nóng, bơ sữa.

• Thuốc không kê đơn: có thể dùng thuốc nhuận tràng, thuốc trị táo bón, giảm đau nhẹ… theo hướng dẫn.

• Thuốc kê đơn: trong trường hợp nặng, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc chống nôn, thuốc bù nước - điện giải, thậm chí truyền dịch qua tĩnh mạch.

Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc lâu dài mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ để điều trị đúng nguyên nhân và an toàn.

Biện pháp phòng ngừa rối loạn tiêu hóa

7 biện pháp phòng ngừa rối loạn tiêu hóa hiệu quả

Rối loạn tiêu hóa gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sinh hoạt, vì vậy phòng ngừa ngay từ đầu là rất quan trọng. Một số cách đơn giản bạn có thể áp dụng:

• Ăn uống lành mạnh: Tránh rượu bia, đồ cay nóng, chiên rán; dùng thuốc theo hướng dẫn bác sĩ.

• Bổ sung chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để hỗ trợ tiêu hóa, ngừa táo bón và đầy hơi.

• Uống đủ nước: Khoảng 2 lít/ngày giúp làm mềm phân, hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng.

• Bổ sung men vi sinh: Từ sữa chua, thực phẩm lên men để cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

• Tập thể dục thường xuyên: Ít nhất 150 phút/tuần để điều hòa nhu động ruột, ngừa táo bón.

• Giảm chất béo xấu: Hạn chế đồ nhiều dầu mỡ, thay bằng chất béo lành mạnh (omega-3).

• Quản lý stress: Tập thể dục, yoga, thiền giúp giảm căng thẳng và bảo vệ hệ tiêu hóa.

Kết luận

Rối loạn tiêu hóa không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe lâu dài. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa sẽ giúp bạn chủ động điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống và phát hiện sớm các bệnh lý liên quan. Hãy lắng nghe cơ thể, duy trì thói quen lành mạnh và thăm khám bác sĩ khi cần thiết để bảo vệ hệ tiêu hóa luôn khỏe mạnh.

Thông tin trên IVIE - Bác Sĩ Ơi và các trang liên kết không thay thế cho lời khuyên y tế, chẩn đoán hoặc điều trị từ các chuyên gia y tế. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn nên tư vấn với dược sĩ hoặc bác sĩ về bất kỳ sản phẩm nào bạn đang sử dụng hoặc dự định sử dụng. Công ty TNHH 1 thành viên ISOFHCARE không chịu trách nhiệm cho bất kỳ thông tin nào chưa chính xác hoặc việc sử dụng sản phẩm mà không có sự tư vấn của bác sĩ, chỉ dựa trên thông tin từ chúng tôi.