Rối loạn tâm thần ở người HIV/AIDS ở giai đoạn đầu

1. Các rối loạn tâm thần ở giai đoạn sơ nhiễm

HIV xâm nhập vào cơ thể, qua hàng rào máu não tác động lên hệ thần kinh trung ương. Các triệu chứng trong thời kỳ này là sốt, uể oải, đau cơ, đau đầu, dễ bị kích thích, thay đổi khi sắc, đội khi có mê sáng. 

Về mặt tâm lý, thời gian làm thử nghiệm kháng thể và xác định kết quả dương tính là một sang chấn tâm lý mạnh.

Ở người bệnh sẽ xuất hiện mỗi lo sợ lớn về bệnh đe dọa đến cuộc sống, cảm giác bị xã hội miệt thị và sợ truyền bệnh cho người khác. 

Các phản trong tâm lý trong giai đoạn này: sốc, tức giận, từ chối, buồn phiền. Các triệu chứng trầm cảm và lo âu, rối loạn giấc ngủ là phổ biến. Bệnh nhân mặc cảm, tự ti, cảm thấy mình: bị xã hội ruồng bỏ, bất lực trước cuộc sống, không còn thấy có ý nghĩa gì trong tương lai. Điều này đây một số bệnh nhân đến ý tưởng và hành vi tự sát. Người bệnh có thể trở lại bình thường sau từ hai tuần đến sáu tháng mà không cần phải dùng thuốc. Ở một số bệnh nhân có phản ứng thích nghi tích cực, họ đương đầu và vượt qua được sang chấn tâm lý này.

2. Các rối loạn tâm thần ở giai đoạn nhiễm HIV chưa có triệu chứng và có triệu chứng sớm của bệnh AIDS

Rối loạn tâm lý rõ rệt xảy ra ở người có huyết thanh dương tính, biểu hiện: lo âu, trầm cảm hoặc cả hai xuất hiện trong suốt thời kỳ không có triệu chứng.

a. Rối loạn sự điều chỉnh

- Xảy ra ở bất cứ giai đoạn nào của bệnh, được xác định như những phản ứng kèm thích nghi với sang chấn tâm lý.

- Những rối loạn liên quan đến trầm cảm và lo âu biểu hiện ở trên 70% bệnh nhân nhiễm HIV có triệu chứng (Hayman.J, 1994).

- Môi trường tâm lý không tốt như thiếu sự quan tâm, săn sóc của người thân, sự chế giễu, xa lánh của những người xung quanh đã làm gia tăng tác dụng của chấn thương tâm lý đối với người bệnh. Đôi khi sang chấn tâm lý làm xuất hiện những rối loạn lo âu và khí sắc ở một vài bệnh nhân sẵn có tiền sử rối loạn tâm thần.

- Một số người có khả năng tự điều chỉnh để đáp ứng đối với sang chấn tâm lý. Một số người khác có thể có những rối loạn hành vi kém thích nghi như hoạt động tình dục không an toàn, lạm dụng thuốc, tức giận, bất toại, tự ti.

- Triệu chứng hay gặp ở bệnh nhân nhiễm HIV là trầm cảm, biểu hiện:

Rối loạn sự thích ứng với khí sắc trầm, có thể hiểu điều đó như trầm cảm phản ứng (sang chấn tâm lý là nguyên nhân của trầm cảm). Đây là loại phổ biến nhất. Mức độ các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng và sẽ được cải thiện qua thời gian mà không cần phải dùng thuốc.

Rối loạn trầm cảm nặng có triệu chứng cơ thể, rối loạn giấc ngủ, cảm xúc bị ức chế kéo dài, thường năng lên nhiều về sảng; nỗi buồn rầu vì sợ mắc bệnh và khả năng truyền bệnh cho người khác. Loại trầm cảm nảy it phổ biến và điều trị bằng các thuốc chống trầm cảm,

Rối loạn cảm xúc thực tổn thường đi kèm với suy giảm nhận thức.

Nguyên nhân là do tác động trực tiếp của HIV lên hệ thống thần kinh trung ương, cũng như do ảnh hưởng của thuốc hoặc bệnh hệ thống và chuyển hoá.

Trong thời kỳ đầu lo âu là triệu chứng hay gặp, có thể là lo âu lan toả, hay các con hoảng sợ, các triệu chứng xung động ám ảnh có thể được thấy trong bất cứ giai đoạn nào của bệnh, là tiên phát, hoặc là thủ phát sau trầm cảm.

Ở một số người nhiễm HIV triệu chứng trầm cảm và lo âu có kèm theo trí nhớ bị suy giảm. Sự suy giảm trí nhớ này mang tính chất chủ quan, tạm thời do rối loạn cảm xúc chứ không phải là sự sa sút sớm.

b. Tự sát

Tự sát xảy ra ở hai giai đoạn:

- Giai đoạn đầu tiên khi phản ứng huyết thanh dương tính được xác nhận. Tự sát xảy ra như một phản ứng xung động trên nền rối loạn cảm xúc do tác động tâm lý mạnh.

- Giai đoạn thứ hai (giai đoạn cuối) khi có nhiều biến chứng thần kinh tâm thần của AIDS. Bao gồm: suy giảm nhận thức, rối loạn cảm xúc thực tổn, mê sáng, trạng thái hoang tưởng.

Sự suy giảm tư duy trên nền tảng của rối loạn sinh hoá não cũng góp phần vào nguyên nhân tự sát.

Một số yếu tố khác tham gia vào nguy cơ tự sát: 

• Có rối loạn khí sắc trước khi bị bệnh.
• Bệnh hệ thống hoặc bệnh tâm thần đang có. 
• Các tác động tâm lý - xã hội khác. 
• Lạm dụng thuốc. 
• Tham vấn trước và sau thử nghiệm liên quan đến HIV không đầy đủ.

Các vấn đề cần được xem xét trong việc giải quyết các ý tưởng tự sát:

• Một số bệnh nhân có xu hướng tuyệt vọng trong giai đoạn sớm của bệnh. Ở họ tràn ngập những lo âu, sợ hãi, do đó họ cần được giúp đỡ về tâm lý để giảm bớt lo âu và giải thoát cho họ nỗi sợ AIDS.
• Điều trị các triệu chứng tâm thần như trầm cảm nặng.

Thực hiện tìm kiếm lời khuyên chuyên khoa càng sớm càng tốt nếu bạn đang cảm thấy lo lắng. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng rối loạn trở nên tồi tệ hơn.

Người bệnh nên tuân thủ và nghiêm túc thực hiện kế hoạch điều trị để giúp ngăn ngừa tái phát hoặc trầm trọng hơn các triệu chứng. 

Tìm kiếm sự điều trị chuyên nghiệp từ các bác sĩ tâm lý nếu bạn có lo lắng, trầm cảm hoặc các mối quan tâm về sức khỏe tâm thần khác, để bạn có thể hình thành các kỹ năng đối phó lành mạnh. Bạn cũng có thể gọi điện trực tuyến qua ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi với Đội ngũ Bác Sĩ Ơi để được tư vấn và kê đơn thuốc từ xa.