Rối loạn tâm thần thực tổn: bệnh lý liên quan đến tổn thương não

1. Rối loạn tâm thần thực tổn là bệnh lý?

Rối loạn tâm thần thực tổn liên quan trực tiếp đến những tổn thương não, mà nguyên nhân là bệnh của não (u não, viêm não, thoái hoá...) hay những bệnh ngoài não (bệnh nội khoa, nội tiết, nhiễm trùng, nhiễm độc, rối loạn chuyển hoá...) ảnh hưởng đến chức năng hoạt động của não bộ.

Bệnh liên quan đến tổn thương não, nguyên nhân bệnh của não.

Rối loạn tâm thần thực tổn thuộc chương 100 – F09 trong phân loại bệnh quốc tế IO, 1992 “các rối loạn tâm thần thực tôn bao gồm cả rối loạn tâm thần triệu chứng". Thuật ngữ thực tổn nhằm chị rối loạn chức năng não liên quan trực tiếp tổn thương tại não. Thuật ngữ triệu chứng nhằm chỉ rối loạn chức năng não là thứ phát sau tổn thương thực thể ngoài não. Rối loạn tâm thần thực tổn phát sinh và diễn biến phụ thuộc vào bệnh chính, bệnh cơ thể, phụ thuộc vào mức độ tổn thương nặng nhẹ và vị trí tổn thương não cục bộ hay lan toả.

Những nét cơ bản của rối loạn tâm thần thực tổn, bao gồm: rối loạn chức năng hiểu biết (trí nhớ, trí tuệ) và rối loạn chức năng nhận biết (rối loạn ý thức và chú ý) và các hội chứng thuộc về trị giác (ảo giác), tư duy (hoang tưởng), cảm xúc (trầm cảm, hưng cảm, lo âu), cũng như rối loạn hành vi và nhân cách.

Bệnh nhân có thể có rối loạn ý thức.

Rối loạn tâm thần thực tổn liên quan đến tất cả các chuyên khoa lâm sàng khác, thể hiện mối liên quan không thể chia cắt giữa cơ thể và tâm thần. Đòi hỏi các thầy thuốc chuyên khoa tâm thần cần phải có kiến thức vững vàng về bệnh học có thể chung, kể cả các thầy thuốc đa khoa cũng cần có những kiến thức cơ bản về tâm thần học để trong thực hành chủ động phát hiện can thiệp sớm toàn diện có hiệu quả. Đặc điểm tiến triển hay thoái triển của rối loạn tâm thần thực tổn tuỳ thuộc vào nhân tố nằm bên dưới (bệnh cơ thể, tổn thương não).

2. Đặc điểm của rối loạn tâm thần thực tổn

Một số nghiên cứu chuyên biệt cho thấy, tỷ lệ rối loạn trầm cảm trong bệnh Alzheimer 15 - 40%, trong đột quỵ 50% (Baldwin.F,1993), trong các bệnh lý cơ thể 20 - 80% (Phạm Khuê, 2000). Nghiên cứu của Almeida.O.P và Xiao.J (2007), tỷ lệ sa sút trí tuệ sau 3 tháng nhồi máu não là 13,6 - 31,8%, sau 5 năm 32%. Theo dõi trên 1129 bệnh nhân tai biến mạch máu não sau 10 năm, cho thấy mất trí 12%, sảng 7,6%, loạn thần 6,7%, trầm cảm 5,5%.

Các rối loạn tâm thần phần lớn xuất hiện trong vòng 6 tháng sau tai biến mạch máu não.

Ngoài ra, các rối loạn tâm thần cũng thường gặp trong các bệnh lý viêm não, u não, chấn thương não.

3. Bệnh nguyên- Bệnh sinh rối loạn tâm thần thực tổn

Bệnh nguyên rối loạn tâm thần thực tổn

• Nghiên cứu của E.A. Popộp, P. Đavídốpski, G.E. Xukhareva, rối loạn tâm thần thực tổn liên quan đến tổn thương tại não và ngoài não (bệnh cơ thể, nhiễm trùng, nhiễm độc).
• Theo ICD-JO, sự phát triển tất yếu của một số bệnh não, bệnh hệ thống, bệnh có thể có mối quan hệ bệnh căn đối với sự xuất hiện các hội chứng loạn thần, đủ xác định cho việc định hướng lâm sàng của loạn thần triệu chứng.

Bệnh sinh rối loạn tâm thần thực tổn

• Theo K.Bonhoeffer, sự phát sinh loạn thần triệu chứng liên quan đến rối loạn trao đổi nội môi, hình thành các chất độc bên trong cơ thể mà ông gọi là “khâu trung gian", cuối cùng làm rối loạn chức năng não. 
• Theo A.Snejnepski và IV.Đaylốpki, sự tác động của yếu tố ngoại sinh làm tổn thương các cơ quan, hình thành những đặc điểm hình thái bệnh lý kiểu này hay kiểu khác. Động lực ngoại sinh và nội sinh có ý nghĩa quan trọng khác nhau trên từng cá thể. 
• Các nhân tố ngoại sinh - đó là nhiễm khuẩn nhiễm độc, bệnh cơ thể, chấn thương trong và ngoài não. 
• Nhân tố nội sinh - đó là toàn bộ trạng thái sinh lý của cơ thể - loại hình hoạt động thần kinh cao cấp và tình trạng của nó trong lúc có yếu tố tác hại (bao gồm giới tính, tuổi, các mầm mống di truyền, nhưng đặc điểm về miễn dịch và phản ứng cơ thể, những biến đổi di chứng dưới ảnh hưởng của những tác hại khác nhau trong quá khứ.

Điểm thống nhất về cơ chế bệnh sinh:

• Dưới tác động của nguyên nhân gây bệnh (nhân tố ngoại sinh), phản ứng bên trong cơ thể (nhân tố nội sinh) hình thành những chất độc trung gian tác động đến não gây rối loạn chức năng hoạt động của não. 
• Não lâm vào trạng thái bị phong toả, làm suy yếu các trung thu, phát sinh những rối loạn chức năng hiểu biết (trí nhớ, trí tuệ), rối loạn chức năng nhận biết (ý thức, chú ý), các rối loạn chức năng cảm giác, tri giác cảm giác), rối loạn nội dung tư duy (hoang tưởng), rối loạn cảm xúc (trầm cảm, hưng cảm, lo âu), và rối loạn hành vi, nhân cách.

Thực hiện tìm kiếm lời khuyên chuyên khoa càng sớm càng tốt nếu bạn đang cảm thấy lo lắng. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng rối loạn trở nên tồi tệ hơn.

Người bệnh nên tuân thủ và nghiêm túc thực hiện kế hoạch điều trị để giúp ngăn ngừa tái phát hoặc trầm trọng hơn các triệu chứng. 

Tìm kiếm sự điều trị chuyên nghiệp từ các bác sĩ tâm lý nếu bạn có lo lắng, trầm cảm hoặc các mối quan tâm về sức khỏe tâm thần khác, để bạn có thể hình thành các kỹ năng đối phó lành mạnh. Bạn cũng có thể gọi điện trực tuyến qua ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi với Đội ngũ Bác Sĩ Ơi để được tư vấn và kê đơn thuốc từ xa.