Nhồi máu não - Tất tần tật những điều bạn cần biết

1. Bệnh lý nhồi máu não là gì?

Nhồi máu não là tình trạng bệnh lý do giảm lưu lượng tuần hoàn tới một vùng của não do hẹp, tắc mạch máu não hoặc do hạ huyết áp. Nhồi máu não là tình trạng một phần não bị ngừng cung cấp máu. Nếu tình trạng này kéo dài và không được khắc phục, phần não đó sẽ bị hoại tử do thiếu oxy và glucose. Vùng não bị hoại tử gọi là nhồi máu não.

Trong các bệnh lý đột quỵ não, nhồi máu não chiếm khoảng 80%, 20% còn lại là do chảy máu não, chảy máu dưới màng nhện. Hằng năm, có khoảng 130/100.000 người bị nhồi máu não.

2. Những nguyên nhân thường gặp gây nhồi máu não

Một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhồi máu não như:

• Xơ vữa mạch máu chiếm 50%, trong đó xơ vữa các mạch máu lớn ngoài sọ chiếm 45%, các mạch máu lớn trong sọ chiếm khoảng 5%.
• Các bệnh lý từ tim như hở van tim, rung nhĩ, rối loạn nhịp tim, suy tim… gây cục máu đông lên não: chiếm 20%.
• Tắc các mạch máu nhỏ trong não. Tình trạng này thường gặp ở những người có bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường: chiếm 25%.
• Các bệnh lý động mạch (không xơ vữa): chiếm dưới 5%.
• Các bệnh lý bất thường về máu: bệnh lý đông máu, bất thường mạch máu bẩm sinh: chiếm dưới 5%.

3. Dấu hiệu nhận biết nhồi máu não

Nhồi máu não thường xảy ra đột ngột lúc người bệnh đang ngủ. Những triệu chứng điển hình như đau đầu, buồn nôn, nôn, liệt nửa người. Người bệnh có thể có rối loạn ý thức nếu tổn thương vùng nhồi máu não rộng, nhồi máu não hai bên bán cầu não, nhồi máu thân não.

Nếu nhận thấy người bệnh có biểu hiện FAST:

• Face (mặt): bệnh nhân cười hoặc nhe răng, một bên không cử động
• Arm (tay): cánh tay một bên yếu hơn bên kia khi đồng thời giơ cả hai tay lên
• Speech (lời nói): nói đớ líu lưỡi, dùng từ không thích hợp hoặc câm lặng
• Time (thời gian): nếu nghi ngờ có một trong các triệu chứng trên thì cần đưa bệnh nhân tới bệnh viện ngay và ghi nhớ thời gian khởi phát triệu chứng

Ngoài ra, một số triệu chứng khác cảnh báo nguy cơ đột quỵ não như đau đầu, chóng mặt, tê yếu tay chân, emos miệng, nói đớ, co giật, hôn mê…. Đưa đến bệnh viện sớm để kịp thời gian cửa sổ điều trị, hạn chế nguy cơ tàn phế, tử vong.

4. Chẩn đoán cận lâm sàng nhồi máu não

Nhồi máu não được chẩn đoán dựa theo các tiêu chuẩn lâm sàng như:

Chụp cắt lớp não: Trong giai đoạn tối cấp từ 3 – 6 giờ sau khi xuất hiện bệnh, các thay đổi trên chụp cắt lớp kín đáo do phù não ở vùng thiếu máu não gây ra. Hình ảnh trên chụp cắt lớp có thể thấy là mất ranh giới chất trắng – chất xám, mờ rãnh cuộn não, hẹp khe Sylvius, mất dải băng thùy đảo, hẹp não thất và bể đáy. Tăng tỉ trọng các mạch máu khu vực đa giác Willis do cục máu đông, đặc biệt là ở động mạch não giữa.

Trong giai đoạn sau, ổ nhồi máu não đã được hình thành sẽ thấy hình ảnh chụp cắt lớp não là ổ giảm tỷ trọng ở vùng vỏ  não, vùng dưới vỏ hay vùng chất trắng. Chất xám trong sâu theo vùng chi phối tưới máu mạch.

Chụp cộng hưởng từ: Trong giai đoạn sớm, trên film cộng hưởng từ thấy ổ nhồi máu não giảm tín hiệu nhẹ trên T1W, tăng tín hiệu trên T2W. Tiêm thuốc đối quang từ vào cơ thể thấy ổ tổn thương không ngấm thuốc. Trong giai đoạn 1 tuần sau bệnh – giai đoạn bán cấp thấy ổ nhồi máu não giảm tín hiệu trên T1W, tăng trên T2W, ổ tổn thương ngấm thuốc. Còn trong giai đoạn muộn, ổ nhồi máu não giảm tín hiệu trên T1W, tăng trên T2W, hiệu ứng khối thường mất sau 1 tháng, hiện tượng ngấm thuốc đối quang giảm dần sau vài tháng.

Ngoài ra, bệnh nhân có thể chẩn đoán bằng các cận lâm sàng khác như siêu âm Doppler, chụp mạch máu não số hóa xóa nền, điện não đồ…

5. Điều trị bệnh nhân nhồi máu não

a. Nguyên tắc điều trị

Để điều trị nhồi máu não, nguyên tắc gồm có:

Làm tiêu huyết khối: đây là điều trị đặc hiệu của nhồi máu não. Bệnh nhân cần đáp ứng các tiêu chuẩn xét nghiệm, thời gian, trong đó thời gian kể từ khi khởi phát đến hiện tại không quá 3 giờ.

Sử dụng aspirin, thuốc chống ngưng tập tiểu cầu: sử dụng cho tất cả các trường hợp nhồi máu não, ngoại trừ bệnh nhân dị ứng thuốc, không dung nạp aspirin, đang cân nhắc dùng thuốc tiêu huyết khối. Heparin và thuốc chống đông khác chỉ được chỉ định điều trị khi nhồi máu não kèm rung nhĩ, bệnh van tin, ngừa huyết khối tĩnh mạch sau.

Thuốc hạ huyết áp: Điều trị hạ huyết áp cho bệnh nhân tăng huyết áp chưa đột quỵ, bệnh nhân đã có nhồi máu não.

Điều trị đái tháo đường: Nên đưa mức đường huyết về bình thường và HbA1c dưới 7%.

b. Chăm sóc bệnh nhân sau nhồi máu não

• Nên giữ gìn vệ sinh cá nhân cho người bệnh, đặc biệt người liệt sau nhồi máu não không thể tự chủ trong đại tiểu tiện.
• Đề phòng loét da do tỳ đè, nằm lâu như vùng cùng cụt, hai góc chân, bả vai, lưng, mông. Cho người bệnh nằm đệm hơi, đệm nước, nghiêng trở người sau 2 giờ, xoa bóp nhẹ nhàng.
• Đề phòng biến chứng hô hấp do nằm lâu như viêm phổi, tắc nghẽn đường thở,…

Có thể nói, đột quỵ nhồi máu não có thể xảy ra ở bất cứ ai, thời điểm nào, gây ra nhiều những biến chứng và ảnh hưởng nghiêm trọng. Việc chủ động phòng ngừa, xây dựng lối sống lành mạnh và thăm khám định kỳ là cách tốt nhất để phòng và điều trị bệnh. Liên hệ với IsofHcare để đặt lịch thăm khám tại các bệnh viện lớn như Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện E, bệnh viện Thu Cúc… cùng bác sĩ chuyên khoa đầu ngành, nhằm tầm soát và sàng lọc nguy cơ đột quỵ não.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bí quyết khám bệnh tại Hà Nội và Hướng dẫn khám bệnh tuyến trung ương với những thông tin đắt giá và chính xác nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn mạnh khỏe!