Xét nghiệm AFP là gì và có ý nghĩa như thế nào?

1. Nồng độ AFP là gì?

Alpha-fetoprotein (AFP) là một globulin được hình thành trong túi noãn hoàng và gan của bào thai. Nếu thai phát triển bình thường, nồng độ AFP được tìm thấy trong huyết thanh của mẹ sẽ tăng lên. Chỉ một lượng không đáng kể AFP vẫn còn lại trong dòng tuần hoàn sau sinh. Về sinh lý, vào năm đầu đời khi mới sinh, trẻ sơ sinh có nồng độ AFP trong máu tương đối cao, giảm dần xuống mức thấp thông thường. Những người trưởng thành khỏe mạnh và không mang thai thường có nồng độ AFP trong máu rất thấp (không vượt quá 10 ng/ml).

AFP cũng được coi là một chất chỉ điểm khối u đối với một số loại ung thư (nhất là ung thư gan nguyên phát). Các ung thư được đặc trưng điển hình bằng các tế bào không được biệt hóa. Vì vậy, các tế bào này thường vẫn tiếp tục mang các chất chỉ điểm bề mặt tương tự như các chất chỉ điểm được tìm thấy ở bào thai. Khi nồng độ AFP càng cao, khả năng có ung thư càng lớn.

AFP cũng được coi là một chất chỉ điểm khối u đối với một số loại ung thư.

2. Xét nghiệm AFP là gì?

Thông thường, bạn có một lượng rất nhỏ alpha-fetoprotein (AFP) trong cơ thể. Nhưng khi bạn bị mắc các bệnh về gan, một số căn bệnh ung thư hoặc đang mang thai thì chất này sẽ có hàm lượng tăng cao trong máu. Để kiểm tra nồng độ của protein này, ta cần thực hiện xét nghiệm AFP trong huyết thanh. Tuy nhiên, nếu nồng độ AFP cao hơn mức bình thường thì không có nghĩa là bạn đang mắc phải các vấn đề về sức khỏe, bởi vì cũng có trường hợp một số người có nồng độ cao hơn so với những người khác.

Các xét nghiệm AFP cũng được sử dụng để phát hiện dị tật bẩm sinh ở thai nhi. Xét nghiệm máu thực hiện khi thai nhi được 15 – 16 tuần tuổi nhằm định lượng mức alpha-fetoprotein sẽ do chính thai nhi sản sinh ra nhưng nó được hòa lẫn vào máu mẹ. Chính vì thế, xét nghiệm máu mẹ có thể kiểm tra được lượng AFP do thai nhi sản xuất ra. Xét nghiệm này có thể chỉ điểm cho các nguy cơ khiếm khuyết ống thần kinh, thai không đầu (thiếu não) hay nguy cơ bệnh Down.

3. Khi nào bạn nên thực hiện xét nghiệm AFP?

Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn làm xét nghiệm AFP này trong các trường hợp sau:

• Xác định bạn có bị ung thư nguyên phát, tinh hoàn hay buồng trứng hay không?
• Đưa ra lựa chọn phương pháp điều trị ung thư phù hợp nhất.
• Phát hiện sớm ung thư tái phát.
• Mẹ bầu làm xét nghiệm AFP ở tháng thứ 4 thai kỳ

4. Xét nghiệm AFP có ý nghĩa như thế nào?

a. Đối với xét nghiệm AFP để xác định dị tật thai nhi

• Nếu kết quả xét nghiệm là âm tính hoặc bình thường (nồng độ AFP nhỏ hơn 30,25 ng/ml) có nghĩa là thai nhi khỏe mạnh.
• Nếu xét nghiệm dương tính với nồng độ AFP cao trên hơn 2,5 lần hơn mức bình thường, cho thấy đứa bé có nguy cơ bị mắc dị tật bẩm sinh như nứt đốt sống. Nếu nồng độ AFP giảm, có thể nghi ngờ thai nhi bị hội chứng Down hoặc hội chứng Edwards.

Tuy nhiên, đừng lo lắng nếu như kết quả xét nghiệm bất thường. Bởi nồng độ AFP có thể tăng trong suốt thời gian thai kỳ do thai nhi của bạn tạo ra nhiều AFP hơn bình thường, hoặc bạn có thể sinh đôi (hai em bé tạo ra nhiều AFP hơn là một). Ngoài ra, các vấn đề như cân nặng, hay việc mắc bệnh đái tháo đường cũng ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Khi nồng độ AFP của bạn quá cao hoặc quá thấp, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn làm thêm xét nghiệm để tìm ra lý do bất thường. Bác sĩ có thể sẽ siêu âm để xác nhận bạn đã mang thai bao lâu và có bao nhiêu em bé, đồng thời xem xét kỹ khả năng mắc các dị tật bẩm sinh. Một xét nghiệm kiểm tra khác là chọc ối, bác sĩ sẽ sử dụng một cây kim dài và mỏng để luồn vào túi ối và lấy một lượng nhỏ ối gửi đi xét nghiệm.

Khi nồng độ AFP của bạn quá cao hoặc quá thấp, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn làm thêm xét nghiệm để tìm ra lý do bất thường.

Nếu em bé bị sinh non, bác sĩ sẽ theo dõi bạn chặt chẽ. Nếu các xét nghiệm cho thấy em bé của bạn bị dị tật bẩm sinh hoặc vấn đề khác, hãy xin ý kiến tư vấn của các bác sĩ để bạn có thể đưa ra những lựa chọn tốt nhất cho mình và gia đình.

b. Đối với xét nghiệm AFP để chẩn đoán ung thư gan

Nồng độ AFP sẽ tăng rất cao trong máu của bạn. Mức bình thường đối với hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh là từ 0 - 8 ng/mL.

Các loại bệnh như ung thư, bệnh về gan như xơ gan, viêm gan hoặc vết tổn thương gan đang lành có thể là nguyên nhân làm tăng nồng độ AFP. Khi đó, bạn sẽ cần tiến hành thêm các xét nghiệm để có được kết quả chính xác nhất.

Mức rất cao: 500 - 1000 ng/ml trở lên, thường là dấu hiệu của các bệnh ung thư.

Khi bạn mắc bệnh gan mà nồng độ AFP trên 200 ng/ml thì rất có thể bạn bị ung thư gan.

Xét nghiệm AFP đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và chẩn đoán sớm ung thư gan và dị tật thai nhi.

Đối với những người có AFP tăng nhưng dưới 200 ng/mL, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm AFP-L3% (còn gọi là L3AFP). Kết quả này giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác, đặc biệt là khi bạn bị bệnh gan mãn tính, hoặc xơ gan. Kết quả AFP-L3% từ 10% trở lên cho thấy bạn có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn và bác sĩ sẽ theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu ung thư gan. Những xét nghiệm này cũng có thể giúp bác sĩ theo dõi quá trình điều trị ung thư và giúp điều trị hiệu quả.

Xét nghiệm AFP đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và chẩn đoán sớm ung thư gan và dị tật thai nhi. Đồng thời, đây là cách để bạn nhanh chóng phát hiện có các vấn đề sức khỏe nói trên, phát hiện sớm bệnh để từ đó bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả kịp thời.

Trên đây là một số thông tin bạn nên biết về xét nghiệm AFP. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào xin liên hệ với chúng tôi qua web IVIE - Bác sĩ ơi để được tư vấn hỗ trợ.