Đặc điểm, phân loại và nguyên nhân rối loạn tâm thần do sử dụng chất ma túy

1. Đặc điểm rối loạn tâm thần do sử dụng chất ma túy

- Nghiện ma túy thường gặp ở những người trẻ, nam giới. 

- Tỷ lệ nghiện ma túy ở Việt Nam hiện nay khoảng 0,3% dân số.

- Đa số là nghiện Heroin, tiếp theo đó là Methamphetamine, Ecxtasy, Cannabis.

Xu hướng hiện nay, nghiện heroin đang giảm dần và nghiệp Methamphetamine, Ecstasy, cần sa đang gia tăng nhất là ở các thành phố lớn.

Các khái niệm cơ bản 

- Chất gây nghiện là gì? 

Chất gây nghiện là những chất tác động vào hệ thần kinh trung ương, gây biến đổi các hoạt động chức năng của hệ thần kinh trung ương, nếu sử dụng lặp lại nhiều lần sẽ dẫn đến trạng thái lệ thuộc vào chất đó.

Sử dụng nhiều sẽ phụ thuộc vào chất gây nghiện.

- Nghiện chất là gì? 

Nghiện chất là sự lệ thuộc, thèm muốn bất thường, kéo dài, không thể kiểm soát được đối với chất gây nghiện mà người nghiện đang sử dụng.

- Dung nạp là gì? 

Dung nạp là tình trạng đáp ứng của cơ thể với một chất gây nghiện, được biểu hiện bằng sự cần thiết phải tăng liều để đạt được cùng một hiệu quả như trước,

- Phụ thuộc về cơ thể là gì? 

Là sự đòi hỏi của cơ thể liên quan tới việc đưa vào đều đặn một chất hóa học ngoại sinh cần thiết để duy trì sự cân bằng của cơ thể. Sự phụ thuộc này được biểu hiện bằng hội chứng cai hay hội chứng thiếu thuốc khi ngừng hoặc giảm đáng kẻ liều lượng chất đang sử dụng 

- Phụ thuộc về tâm thần là gì? 

Được đặc trưng bởi một xung động sử dụng chất gây nghiện liên tục hay chu kỳ với mục đích tìm kiếm khoái cảm hoặc làm giảm căng thẳng.

- Cai nghiện là gì? 

Cai nghiện là ngừng sử dụng hoặc giảm đáng kể chất gây nghiện mà người nghiện thường sử dụng, dẫn đến việc xuất hiện hội chứng cai.

- Nhiễm độc hệ thần kinh trung trong là gì?

Liên quan tới việc vừa mới sử dụng một chất gây nghiện, dẫn tới sự biến đổi bất thường về nhận thức, hành vi, cũng như các mặt hoạt động tâm thần khác của người sử dụng (so với trước khi sử dụng). Sự nhiễm độc này rất khác nhau ở mỗi người, phụ thuộc vào loại chất gây nghiện, liều lượng, tình huống sử dụng, đường sử dụng và nhân cách tiềm ẩn của người sử dụng.

- Quá liều là gì? 

Là tình trạng sử dụng một lượng chất gây nghiện lớn hơn khả năng dung nạp của cơ thể vào thời điểm sử dụng.Tình trạng này đe dọa tới tính mạng của người sử dụng nếu không được cấp cứu kịp thời.

2. Phân loại các chất gây nghiện

Có nhiều cách phân loại khác nhau, sự phân loại ở đây dựa chủ yếu vào tác dụng lâm sàng chính của chất gây nghiện trên hệ thần kinh trung ương và gây ra những biện đội chức năng tâm thần đặc trưng.

- Các chất gây yên dịu

• Rượu
• Các thuốc giải lo âu, gây ngủ: Benzodiazepine, Barbituric...
• Các chất dạng thuốc phiện: thuốc phiện: Morphine, Codein, Heroin, Fentanyl, Methadone, Buprenorphine, LAAM... 

- Các chất kích thần

• Nicotin thuốc lá, thuốc lào, shisha. 
• Cafein.
•  A.T.S (Amphetamine Type Stimulant): Amphtamine, Pervitin, mthylphnidate (Ritalin), Methamphetamine (ice, dá...
• Cocain và các chế phẩm. 

- Các chất kích thần gây ảo giác

XTC (Ecstasy, MDMA: 3. 4 - Methylenedioxy Methamphetamine, "E", "X", thuốc lắc).

- Các chất yến dịu gây ảo giác

• Cc dung môi hữu cơ (các chất tẩy, dung dịch hòa tan...), 
• GHB (gammahydroxybutyrate), Ketamine,... 
• Cannabis (cần sa, tài mà).

- Các chất gây ảo giác

LSD25 và các chất tương tự, PCP, một số nấm độc.

3. Nguyên nhân gây nghiện ma túy

- Đó là sự giao thoa giữa 3 nhân tổ: sản có chất gây nghiện, con người có nguy cơ cao và môi trường (gia đình và xã hội) thuận lợi.

- Trạng thái lệ thuộc chất có liên quan tới mọi tầng lớp xã hội, nghề nghiệp, ở môi trường đô thị cũng như ở nông thôn.

- Các đối tượng có liên quan ngày càng trẻ, đa nghiện và có nhiều hành vi nguy cơ cao (tiêm chích, dùng chung bơm kim tiêm, tình dục không an toàn...).

- Các lý do có liên quan thưởng được nêu ra: 

• Tò mỏ, bị lôi cuốn vào các tác dụng mới lạ, ý định tiêu khiển. 
• Tìm kiếm sự dễ chịu, mong muốn sáng tạo, 
•  Đồng hỏa nhóm ngoài lề xã hội. 
• Từ chối, vứt bỏ hệ thống các giá trị chuẩn mực xã hội.

- Các lý do có liên quan ở một số thời điểm trong cuộc đời: như liên quan tới pháp luật, sự bất toại, bệnh cơ thể, tang tóc, stress, ly dị, mại dâm, đồng tính luyến ái, bo học, trộm cắp, sống ngoài lề xã hội.

- Các lý do có liên quan tới nhân cách: xung động đòi được thỏa mãn, thiếu tự kiem chẻ, phụ thuộc, thiếu tự khẳng định bản thân, chưa trưởng thành,....

- Các lý do có liên quan tới chất gây nghiện; dùng chất dạng thuốc phiện để quên đi buồn phiền, để giảm đau, đề tệ mê... hay dùng các chất kích thần để tăng sự hưng phấn, tăng tự tin, tăng khả năng làm việc, trí nhớ,....

- Các lý do có liên quan tới gia đình: buông lỏng giáo dục, không gương mẫu của người lớn, lạm dụng chất ở người lớn, xung đột gia đình thường xuyên, nuông chiều con trở quá mức, bạo lực trong gia đình, lạm dụng tình dục,...

Các lý do liên quan tới xã hội, các chuẩn mực xã hội bị tha hóa, tham nhũng, khủng hoảng kinh tế- xã hội, thực thi pháp luật không nghiện, nghèo đói, bạo lực, chiến tranh,.

Sự kết hợp của 3 nhân tố: chất ma túy, con người có nguy cơ nghiện ma túy, Môi trường gia đình và xã hội thuận lợi

Thực hiện tìm kiếm lời khuyên chuyên khoa càng sớm càng tốt nếu bạn đang cảm thấy lo lắng. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa tình trạng rối loạn trở nên tồi tệ hơn.

Người bệnh nên tuân thủ và nghiêm túc thực hiện kế hoạch điều trị để giúp ngăn ngừa tái phát hoặc trầm trọng hơn các triệu chứng. 

Tìm kiếm sự điều trị chuyên nghiệp từ các bác sĩ tâm lý nếu bạn có lo lắng, trầm cảm hoặc các mối quan tâm về sức khỏe tâm thần khác, để bạn có thể hình thành các kỹ năng đối phó lành mạnh. Bạn cũng có thể gọi điện trực tuyến qua ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi với Đội ngũ Bác Sĩ Ơi để được tư vấn và kê đơn thuốc từ xa