Sự khác biệt giữa quá trình tiêu hoá ở ruột non và ruột già là như thế nào?

1. Vị trí và cấu tạo ruột non, ruột già 

Ruột non và ruột già là hai cơ quan thuộc hệ tiêu hoá của con người. Mỗi cơ quan đều thực hiện hoạt động tiêu hoá cơ học và tiêu hoá hoá học để xử lý thức ăn. 

Ruột non và ruột già

Ruột non được chia thành tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng. Ruột non được cấu tạo gồm 4 lớp chính: Lớp niêm mạc, lớp dưới niêm mạc, lớp cơ và thanh mạc. Đây là cơ quan hỗ trợ tiêu hoá và hấp thu dinh dưỡng của cơ thể. 

Ruột già được cấu tạo từ manh tràng, đại tràng lên, đại tràng ngang và đại tràng xuống, đại tràng sigma, trực tràng. Ruột già là nơi hấp thụ lại các chất còn sót trong thức ăn, tích trữ bã thức ăn (phân) cho đến khi phân được tống ra ngoài qua trực tràng, hậu môn.

Quá trình tiêu hoá bao gồm tiêu hoá cơ học và tiêu hoá hoá học. Để làm rõ sự khác biệt này, chúng ta sẽ đi vào từng quá trình. 

2. Tiêu hoá cơ học ở ruột già và ruột non có gì khác nhau? 

Tiêu hoá ở ruột non và ruột già

a. Quá trình tiêu hoá cơ học ruột non

Để thực hiện tiêu hoá cơ học tại ruột non, cần có 4 hoạt động bao gồm: co thắt, cử động quả lắc, nhu động và phản nhu động. Trong đó: 

• Co thắt: Là hoạt động giúp chia các nhũ trấp (thức ăn khi đã vào ruột non) để tạo thành những mẩu ngắn dễ ngấm vào dịch tiêu hoá. 
• Cử động quả lắc: Là hoạt động có trách nhiệm trộn đều nhũ trấp với dịch tiêu hoá nhằm tăng nhanh tốc độ tiêu hoá ở ruột non. 
• Nhu động: Là chuyển động có hình dáng giống những làn sóng co bóp qua lại, lan từ đầu cho đến cuối phần ruột non. Chuyển động này có tác dụng đẩy thức ăn di chuyển trong ruột. Nếu bị tắc ruột do các bệnh lý như khối u, xoắn ruột, giun,… thì việc đẩy được các nhũ trấp đi qua chỗ tắc là vô cùng khó khăn. Để đi qua, nhu động cần tăng mạnh chuyển động, gây ra những triệu chứng đau bụng từng cơn và xuất hiện dấu Koenig (dấu hiệu rắn bò). Đây là một trong những biểu hiện để chẩn đoán tắc ruột. 
• Phản nhu động: Cuối cùng, chuyển động ở ruột non là phản nhu động, giống với nhu động nhưng ngược chiều, xuất hiện thưa và yếu hơn. Chuyển động này có tác dụng phối hợp với nhu động để làm chậm lại sự di chuyển của nhũ trấp. Đồng thời giúp quá trình tiêu hoá, hấp thu diễn ra triệt để hơn. 

b. Quá trình tiêu hoá cơ học ruột già 

Tiêu hoá ở ruột già thực hiện 4 hoạt động bao gồm: cử động phân đoạn, nhu động, cử động toàn thể và sự tống thoát phân. Cụ thể: 

• Cử động phân đoạn: Tác dụng chia ruột già thành các đoạn gần giống với các túi (haustra) và thực hiện trộn các dưỡng trấp qua lại, cũng như thay đổi mặt tiếp xúc với niêm mạc. Nhờ cử động này, khoảng 1000ml dưỡng trấp sẽ chỉ có từ 80 – 150ml không thể hấp thu và được đưa theo phân ra ngoài. 
• Nhu động: Ở ruột già, nhu động cũng lượn sóng giống nhu động của ruột non. Chuyển động nhu động giúp đưa dưỡng trấp di chuyển theo ruột già với tốc độ chậm (khoảng 5cm/giờ). Thông thường, dưỡng trấp mất khoảng 48 tiếng để đi qua hết đoạn ruột già. 
• Cử động toàn thể: Chuyển đoạn này thường xảy ra khoảng 3 – 4 lần/ngày, có tác dụng hỗ trợ đưa dưỡng chấp đi nhanh từ đại tràng về trực tràng. 
• Sự tống thoát phân: Xảy ra khi phân được đẩy nhanh vào trực tràng, gây phản xạ co thắt và giãn cơ hậu môn. Khi phân di chuyển đến làm căng thành trực tràng, các tín hiệu sẽ được phát đi làm co thắt đại tràng sigma, đại tràng xuống và trực tràng. Khi nhu động tiến về hậu môn thì cơ thắt hậu môn sẽ giãn ra, tạo cảm giác muốn đại tiện. Ngoài ra, một số hành động như hít vào sâu, co thắt cơ hô hấp, đóng nắp thanh môn và cơ thành bụng cũng làm tăng áp suất trong ổ bụng… giúp thoát phân ra ngoài. 

Thông tin về những địa điểm nội soi không đau tại Hà Nội được cập nhật tại đây.

3. Tiêu hoá hoá học ở ruột già và ruột non có gì khác nhau? 

Quá trình tiêu hoá hoá học ở ruột non và ruột già cũng có sự khác biệt nhất định. 

Ở ruột non, dịch tiêu hóa phong phú hơn ruột già vì chúng nhận được từ 3 nơi tiết ra là tuỵ, mật và ruột non. Ruột non có vai trò quan trọng trong việc khai thác các nguồn dinh dưỡng từ thức ăn. Hầu hết các chất mà cơ thể cần hấp thu (sản phẩm tiêu hoá, nước, điện giải, thuốc) đều được ruột non hấp thu một cách triệt để. 

Ở ruột già, chúng bài tiết một chất nhầy kiềm tính bôi trơn để phân dễ dàng di chuyển ra ngoài. Ruột già không thật sự quan trọng đối với việc hấp thu vì khi xuống đến ruột già, thức ăn đã được hấp thụ dưỡng chất gần hết ở ruột non. Do đó, tại đây thức ăn gần như không còn dinh dưỡng. 

4. Bệnh lý ruột non và ruột già 

Bệnh lý ruột non và ruột già

Trong quá trình tiêu hoá, ruột non và ruột già đều có những đặc điểm khác biệt và giữ vai trò nhất định. Bất kỳ những bệnh lý nào gây ra tại ruột non và ruột già đều có thể ảnh hưởng đến tiêu hoá thức ăn và hấp thu dưỡng chất cơ thể. 

Các bệnh lý thường gặp tại ruột non và ruột già như: viêm ruột, u ruột non, tắc ruột, lao ruột, hội chứng ruột kích thích, bệnh Crohn, viêm loét đại trực tràng, polyp đại trực tràng, túi thừa đại tràng, xoắn đại tràng, ung thư đại tràng… 

Khi gặp phải các biểu hiện bất thường hãy liên hệ ngay với IVIE - Bác sĩ ơi qua Hotline 1900 3367 để nhận được sự hỗ trợ kịp thười từ các bác sĩ chuyên khoa đầu ngành.

Để có thể nhận biết và điều trị sớm các bệnh lý đường ruột nói riêng và hệ tiêu hoá nói chung, bạn nên chủ động thăm khám tại các cơ sở y tế . Đồng thời xây dựng cho mình lối sống lành mạnh, khoa học để hạn chế tối đa nguy cơ bệnh lý. IVIE - Bác sĩ ơi luôn đồng hành cùng sức khỏe gia đình bạn.