4+ dấu hiệu tai biến - Nhận biết sớm, xử trí kịp thời

Não bộ giống như cây xanh, cần được tưới nước và chăm chút thường xuyên. Chỉ cần một phút lơ là thì tai biến có thể ghé thăm lúc nào không hay. Chính vì thế, tất cả mọi người cần học cách nhận biết sớm và xử trí kịp thời tai biến mạch máu não. Với mục đích giảm tỷ lệ tử vong và di chứng, tổ chức y tế thế giới WHO đã phổ cập 4 dấu hiệu dễ nhận biết tai biến mạch máu não. Cùng IVIE - Bác sĩ ơi tìm hiểu rõ vấn đề này qua bài viết dưới đây.

1. Vì sao phải nhận biết sớm tai biến mạch máu não?

Không giống như những cơ quan khác, cơ chế bù trừ của não bộ rất kém nên khi thiếu máu nuôi dưỡng khoảng 6 phút thì hầu như tế bào não bị hoại tử và không còn khả năng hồi phục. Chính vì thế, tổn thương não là xử trí tối cấp và ưu tiên hàng đầu.

Hiện nay tỷ lệ tử vong ở các nước phát triển đã giảm thấp. Tuy nhiên ở nước ta, tỷ lệ này vẫn còn cao do chưa nhận biết được các dấu hiệu của đột quỵ, cấp cứu muộn và bỏ lỡ thời gian vàng của điều trị tiêu sợi huyết.

Sau khoảng 3-4 giờ đột quỵ, bệnh nhân không còn chỉ định tiêu sợi huyết. Càng trì hoãn việc điều trị tiêu sợi huyết thì khu vực hoại từ não càng lan rộng và mức độ di chứng để lại có ảnh hưởng lớn tới khả năng vận động, tư duy của cơ thể. Vì vậy phát hiện sớm đột quỵ là mục tiêu hàng đầu cần được truyền thông rộng rãi tới người dân.

2. 04 dấu hiệu nhận biết sớm tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não hay còn gọi là đột quỵ. Đây là tình trạng não bộ bị tổn thương do không được cung cấp máu đầy đủ. Nguyên nhân có thể xuất phát từ hẹp, tắc mạch máu mà không liên quan tới chấn thương. Não là cơ quan chỉ huy tối cao cho mọi hoạt động của cơ thể. Chính vì thế, khi não có vấn đề thì có triệu chứng lâm sàng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trong cơ thể. 

Để thuận tiện cho người dân nhận biết sớm các dấu hiệu tai biến, tổ chức y tế thế giới đã đưa ra thang điểm FAST. Cần phải lưu ý, các triệu chứng này phải xảy ra đột ngột, không phải là diễn từ từ trong một thời gian dài trước đó. Thang điểm FAST gồm:

Face ( mặt)

F là viết tắt Face trong tiếng anh và có nghĩa là mặt. Hay nói cách khác, triệu chứng của tai biến có thể xuất hiện ở mặt như miệng lệch sang một bên, nếp nhăn mũi- má mờ.

Bạn có thể nhận biết bằng cách nói bệnh nhân cười hoặc làm động tác nhăn mặt. Liệt mặt trái hay phải tùy thuộc vào vùng bán cầu bên nào bị tổn thương.

Arm (tay)

Rối loạn cảm giác vận động ở tay, chân như yếu, liệt, cảm giác không thể cầm nắm hoặc đi lại giống như bình thường là triệu chứng hay gặp ở bệnh nhân đột quỵ. Đặc biệt, dấu hiệu này thường khiến bệnh nhân bị ngã hoặc xuất hiện các cơn khuỵu.

Cách nhận biết là cho bệnh nhân nằm trên một mặt phẳng cứng, sau đó bảo bệnh nhân tự động nâng tay, chân lên. Nếu không thể thực hiện chứng tỏ bệnh nhân có yếu hoặc liệt.

Liệt nửa người nhẹ nếu tổn thương ở nhanh nông và trái lại nếu ở mức độ nặng thì nguyên nhân có thể hướng tới các nhánh sâu của động mạch. Tuy nhiên, để xác định chắc chắn vùng tổn thương cần sử dụng các xét nghiệm hình ảnh kỹ thuật cao.

Speech (Rối loạn ngôn ngữ)

Đây là dấu hiệu tương đối dễ nhận biết. Người bệnh đột ngột rối loạn lời nói, nói không rõ lời hoặc không nói được giống như bình thường trước đó.

Time ( thời gian)

Như đã nói, các triệu chứng của đột quỵ phải xảy ra đột ngột, không có dấu hiệu báo trước. Và đây cũng chính là tiêu chuẩn “vàng” cho điều trị tiêu sợi huyết. Thời gian tối đa là 4,5 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng. Ngày nay, một số nghiên cứu cho nới rộng khoảng thời gian sử dụng tiêu sợi huyết lên 6 giờ nhưng vẫn chưa nhận được sự đồng thuận cao. Chính vì thế, khi phát hiện bệnh nhân đột quỵ cần gọi cấp cứu ngay và nhớ thời gian khởi phát bệnh để báo cho nhân viên y tế.

Ngoài những triệu chứng điển hình phía trên, còn rất nhiều triệu chứng khác có thể thèm theo như nôn, co giật, hôn mê...

Cần làm gì khi người thân có triệu chứng của đột quỵ?

“Nhanh và chính xác” là những yếu tố quan trọng trong xử trí sơ cứu bệnh nhân đột quỵ. Luôn giữ bình tĩnh, thận trọng trong từng bước sơ cứu và thực hiện đúng khuyến cáo của bộ y tế. Vậy nên khi thấy người thân bị đột quỵ cần làm ngay các bước dưới đây:

- Gọi ngay xe cấp cứu đưa người thân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong thời gian chờ đợi, nên gọi người xung quanh giúp đỡ

- Cho bệnh nhân nằm trên mặt phẳng cứng ở tư thế thoải mái, nới lỏng quần áo

- Không di chuyển bệnh nhân khi không cần thiết

- Nếu bệnh nhân còn tỉnh có thể để bệnh nhân tự điều chỉnh tư thế nằm

- Khi bệnh nhân bất tỉnh hoặc co giật, nôn mửa... có thể chuyển sang tư thế nằm nghiêng, tránh để sắc chất nôn là tắc nghẽn đường thở

- Không thực hiện sơ cứu tại nhà bằng các biện pháp như cạo gió, chích lẽ, uống thuốc...

Mong muốn lớn nhất của Đội ngũ IVIE - Bác sĩ ơi là giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về sức khỏe và bệnh tật. Để bảo vệ mình và người thân, cách tốt nhất là phải có kiến thức.

Cẩm nang IVIE - Bác sĩ ơi cung cấp cho bạn các bài viết Y học thường thức và Hướng dẫn khám bệnh với những thông tin tin cậy, chính xác và dễ hiểu nhất.

Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh!