Khắc phục trẻ ăn dặm bị táo bón, trẻ ăn dặm nên và không nên ăn gì?

1. Dấu hiệu trẻ ăn dặm bị táo bón

Bố mẹ có thể nhận biết hiện tượng trẻ ăn dặm bị táo bón qua một số đặc điểm như:  

• Trẻ đi ngoài ít hơn so với thường ngày là dấu hiệu cảnh báo giúp bố mẹ nhận biết táo bón khi đi ngoài.

• Bố mẹ quan sát trẻ đi đại tiện khó và thời gian mỗi lần đi lâu hơn, phải gắng sức rặn nhiều để đẩy phân ra ngoài khiến đau, khó chịu khi đi vệ sinh. Trong một số trường hợp, trẻ táo bón lâu ngày và dùng sức quá nhiều có thể nứt kẽ hậu môn kèm chảy máu hay nguy cơ bị trĩ ở trẻ. 

Vì vậy bố mẹ cần để ý trẻ thật kỹ để sớm cải thiện chứng táo bón ở trẻ.

Khó chịu và quấy khóc nhiều khi đi ngoài là dấu hiệu gợi ý táo bón ở trẻ

Tính chất phân trẻ thường rắn khô, có vết nứt ở bề mặt hay rời rạc do thiếu nước. Tính chất phân sẽ gợi ý được mức độ táo bón ở trẻ, khi phân càng cứng hay xuất hiện rãnh sần càng rõ càng rời rạc và mùi nặng cho thấy trẻ táo bón mức độ càng cao. 

Theo kiến thức y khoa, bố mẹ tham khảo theo thang Bristol đánh giá mức độ theo tính chất phân táo ở hình dưới: 

Thang điểm Bristol đánh giá mức độ theo tính chất phân ở trẻ ăn dặm bị táo bón

Ngoài ra trẻ có thể chướng bụng hay đầy hơi vì thức ăn không được tiêu hóa và đưa ra ngoài. Khi đó trẻ thường xì hơi nhiều và nặng mùi, đặc biệt khi tác động vào bụng (như ấn hay xoa bụng trẻ).

2. Trẻ ăn dặm bị táo bón do đâu?

Trẻ ăn dặm bị táo bón thường do nhiều yếu tố tác động nên, bố mẹ có thể tìm hiểu một số nguyên nhân thường gặp dưới đây:

Do khả năng thích nghi của hệ tiêu hóa

Hệ tiêu hóa trẻ nhỏ đang trong quá trình hoàn thiện, khả năng thích nghi chưa cao, đặc biệt là trẻ nhũ nhi dùng sữa hoàn toàn và bắt đầu được ăn dặm. Sữa mẹ hay các loại sữa công thức thường rất dễ tiêu hóa nên trẻ ít bị táo bón hơn. Nhưng khi thay đổi sang chế độ ăn dặm, hệ tiêu hóa phải làm quen với nhiều loại thành phần khác trong thực phẩm ăn được được chế biến và chất đặc hơn với sữa mẹ. Vì vậy hệ tiêu hóa cần một quy trình làm việc mới và dễ gặp táo bón hơn ở trẻ. 

Do thành phần dinh dưỡng trong chế độ ăn dặm

Thành phần dinh dưỡng các chất trong chế độ ăn dặm nếu thừa hoặc thiếu rất dễ gây hiện tượng táo bón ở trẻ. Cụ thể, khi bữa ăn dặm của trẻ nhiều tinh bột và chất béo, ít chất xơ hơn so với khuyến cáo thì táo bón là khó tránh.

Thành phần dinh dưỡng trong chế độ ăn dặm thừa hoặc thiếu dễ gây táo bón ở trẻ

Do trẻ không được bú đủ sữa mẹ

Trẻ dưới 12 tháng tuổi, nhu cầu sữa mẹ khuyến cáo vẫn chiếm 75% đến 100% thành phần dinh dưỡng trẻ. Nhưng một số bố mẹ có quan điểm trẻ ăn dặm nhiều sẽ đủ chất hơn sữa mẹ nên cắt dần nguồn sữa mẹ so với nhu cầu trẻ. Vì vậy, không được bú đủ sữa mẹ trong giai đoạn này có thể gây táo bón và thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết từ sữa mẹ ở trẻ.

Do không bổ sung đủ lượng nước

Khi không bổ sung đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể khiến phân trẻ khô, ứ đọng lại và dễ gây táo bón ở trẻ.

Một nguyên nhân có thể gặp là vì bố mẹ pha sữa công thức cho trẻ không đúng tỷ lệ sữa và nước theo hướng dẫn sử dụng khiến dinh dưỡng trong sữa mất cân bằng và trẻ dễ bị rối loạn tiêu hóa như táo bón, tiêu chảy…Vì vậy, bên cạnh việc bú sữa mẹ, nếu trẻ sử dụng sữa công thức bố mẹ cần pha sữa đúng hướng dẫn nhà sản xuất.

Bố mẹ pha sữa công thức không đúng tỷ lệ khiến cho bé ăn dặm bị táo bón

Trẻ bắt đầu ăn dặm không thích hợp so với độ tuổi

Trẻ bắt đầu ăn dặm không thích hợp so với độ tuổi (thường là sớm quá, trước 6 tháng tuổi) có thể khiến trẻ ăn dặm bị táo bón. Vì lúc này hệ tiêu hóa chưa đến mốc phát triển hợp lý, không tiêu hóa được hết thức ăn dễ gây tích tụ và táo bón. Vì vậy, bố mẹ luôn được khuyến cáo nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong vòng 6 tháng đầu sau sinh. 

Do bệnh lý hoặc tâm sinh lý ở trẻ

Tâm sinh lý trẻ, hay các bệnh lý tiềm ẩn kèm theo như trĩ, sa trực tràng … ít gặp hơn nhưng là nguyên nhân khiến trẻ táo bón ăn dặm có thể gặp. Bố mẹ cần quan sát kỹ chế độ ăn cũng như tính chất phân trẻ kèm toàn trạng để xác phát hiện sớm nguyên nhân và xử trí hợp lý kịp thời.

3. Mức độ nguy hiểm của trẻ ăn dặm bị táo bón như nào?

Tình trạng trẻ ăn dặm bị táo bón kéo dài có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Khi bị táo bón trẻ cảm thấy đầy bụng, khó chịu, chán ăn hay ngủ không sâu giấc ảnh hưởng đến sự phát triển tâm thần thể chất. 

Khi bị táo bón, phân cứng và lớn hơn độ giãn của ống hậu môn gây khó khăn khi đẩy phân ra ngoài. Đặc biệt làm nứt kẽ hậu môn, gây chảy máu có thể dẫn tới thiếu máu nếu tình trạng kéo dài hay búi trĩ to ra và gây chảy máu trong phân

Khi trẻ bị táo bón kéo dài không được chăm sóc kịp thời khiến búi trĩ sa ra ngoài

• Bản chất của việc đi ngoài là giúp cơ thể đưa các chất không cần thiết ra ngoài, thải độc tố ra khỏi cơ thể. Khi bị táo bón, các chất có hại ứ đọng và lâu ngày ảnh hưởng đến các bộ phận, cơ quan, cơ thể. 

• Mỗi lần đi ngoài đều khiến trẻ khó chịu, đau và sợ hãi tạo thói quen nhịn đi ngoài gây chứng táo bón nặng hơn và có thể khiến trẻ bị ảnh hưởng tâm lý sợ đi ngoài gây đầy bụng, khó chịu kéo theo tâm lý sợ ăn và gầy sút cân ảnh hưởng toàn trạng. 

• Bên cạnh đó, tình trạng trẻ ăn dặm bị táo bón kéo dài có thể gây ra các bệnh lý nguy hiểm khác có thể gặp như tắc ruột, gây nguy cơ viêm ruột thừa hay thủng ruột, xuất huyết đại tràng, rò hậu môn...

• Một số phụ huynh áp dụng các mẹo dân gian trị táo bón cho trẻ sơ sinh tại nhà, điều này gây nguy hiểm cho trẻ, cha mẹ nên tìm hiểu kỹ và hạn chế sử dụng các phương pháp chưa được nghiên cứu, nên đưa trẻ đi khám để được điều trị đúng.

4. Cách khắc phục trẻ ăn dặm bị táo bón

Bố mẹ có thể chăm sóc trẻ ăn dặm bị táo bón sớm và hiệu quả để giảm các nguy cơ táo bón kéo dài cùng các biện pháp dưới đây:

• Bố mẹ cần lưu ý trong chăm sóc chế độ ăn uống của cả trẻ và mẹ, để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, đủ nước và thức ăn dễ tiêu. Trẻ bắt đầu ăn dặm bố mẹ cần chú ý chế độ ăn của trẻ, ưu tiên các món lỏng mềm và dần chuyển đặc cứng hơn. Trong trường hợp trẻ dùng sữa công thức chọn loại sữa phù hợp và tuân theo đúng tỷ lệ pha.

• Cả mẹ và trẻ cần bổ sung nhiều chất xơ, rau củ và uống nhiều nước. Với trẻ bắt đầu chế độ ăn dặm bố mẹ cho trẻ ít đạm tăng dần để hệ tiêu hóa kịp thích ứng.

Cả mẹ và trẻ cần bổ sung nhiều chất xơ, rau củ

• Tạo thói quen vận động nhẹ nhàng cho trẻ để thúc đẩy đường ruột hoạt động tốt và hạn chế táo bón như cho trẻ nằm ngửa nắm lấy 2 chân rồi nâng hạ từng chân như đạp xe hay tạo điều kiện cho trẻ lật lẫy và tập ngồi nhiều hơn.

• Bố mẹ có thể thực hiện mát xa bụng trẻ, đặc biệt trước tối đi ngủ bằng cách cho trẻ nằm ngửa và xoa bụng chiều kim đồng hồ rồi ngược lại trong khoảng 15 phút để kích thích hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn tốt hơn, kích thích nhu động ruột và trẻ dễ đi ngoài hơn.

• Tạo thói quen đi vệ sinh đúng giờ, hàng ngày cho trẻ và thời điểm đi ngoài tốt nhất là vào buổi sáng sau khi trẻ thức dậy. 

• Trẻ ăn dặm bị táo bón không nên lạm dụng men vi sinh vì dễ khiến trẻ phụ thuộc mà không đóng vai trò hạn chế chứng táo bón trẻ.

• Bố mẹ hạn chế việc tự thụt tháo cho trẻ vì gây tổn thương hậu môn hay mất phản xạ đi ngoài tự nhiên ở trẻ và không sử dụng bất cứ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Bố mẹ hạn chế thụt tháo cho trẻ vì dễ gây tổn thương đoạn hậu môn

• Bố mẹ cần quan sát trẻ thật kỹ để đưa đến bệnh viện kịp thời khi trẻ táo bón kéo dài, dù đã áp dụng các phương pháp chăm sóc tối ưu nhưng trẻ không cải thiện để tránh các hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng tới sự phát triển của trẻ.

Hoặc khi trẻ táo bón kèm các triệu chứng bất thường khác như sốt, khó chịu quấy khóc liên tục, đầy chướng bụng hay nôn kèm theo…cần đưa trẻ tới cơ sở y tế sớm nhất có thể.

IVIE - Bác sĩ ơi tìm hiểu một số địa chỉ bệnh viện, phòng khám nhi uy tín được nhiều phụ huynh tin tưởng tại Hà Nội, bố mẹ có thể tham khảo đặt lịch thăm khám theo mong muốn: 

Cùng nhiều cơ sở y tế tư nhân, công lập uy tín hàng đầu khác…

Bố mẹ có thể đặt lịch trước bằng cách gọi tổng đài 1900 3367 để được hỗ trợ đặt khám ưu tiên, không lo xếp hàng chờ đợi hoặc để lại thông tin bên dưới để được hỗ trợ.

1900 3367

Bố mẹ có thể đặt lịch khám nhi online với bác sĩ giàu kinh nghiệm tại bệnh viện tuyến đầu để được giải đáp thắc mắc, chăm sóc hiệu quả trong thời gian theo dõi và điều trị trẻ tại nhà. IVIE - Bác sĩ ơi gợi ý cho bạn top bác sĩ khám nhi online uy tín dưới đây:

• Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Sỹ Đức, công tác tại bệnh viện Nhi Trung Ương;

• Thạc sĩ, Bác sĩ Đỗ Anh Tuấn, công tác tại bệnh viện Nhi Trung Ương;

• Phó giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Phạm Thị Bích Đào, công tác tại bệnh viện Đại học Y Hà Nội;

• Bác sĩ Đàm Nhật Thanh, công tác tại bệnh viện Tai mũi họng Trung Ương;

• Cùng nhiều bác sĩ có chuyên môn cao khác

Bố mẹ tải ứng dụng IVIE - Bác sĩ ơi để khám bệnh từ xa với bác sĩ

Tải app

Khám nhi online tại nhà với bác sĩ để được hướng dẫn chăm sóc trẻ đúng cách

5. Thực phẩm tốt cho trẻ ăn dặm

• Thực phẩm bố mẹ có thể bổ sung cho trẻ ăn dặm bị táo bón cải thiện tình trạng như dưới và lưu ý cho trẻ quen dần với lượng nhỏ và xay nhuyễn. 

• Các loại trái cây nhiều chất xơ và đường giúp ngăn ngừa và điều trị táo bón hiệu quả. Các loại trái cây được khuyên dùng như quả mận khô, đu đủ … 

• Các loại rau củ cũng như trái cây cung cấp chất xơ giúp đẩy phân qua đường ruột dễ dàng hơn. Vì vậy, bố mẹ có thể thêm rau củ xay nhuyễn, kết hợp với các loại thức ăn khác làm món sinh tố bắt mắt thu hút trẻ. Lưu ý tránh cho trẻ ăn cà rốt vì có thể gây chứng táo bón nặng và kéo dài hơn.

Bố mẹ tham khảo một số thực thẩm tốt cho trẻ ăn dặm

• Các loại ngũ cốc cũng là thực phẩm tốt, bố mẹ có thể ưu tiên sử dụng như món ăn bữa sáng của trẻ hoặc thêm cùng các loại sinh tố rau củ quả. Hiện nay, một số loại ngũ cốc tinh chế thành phần chất xơ không nhiều, vì vậy bố mẹ cần lư ý lựa chọn các loại ngũ cốc phù hợp trẻ. 

• Bên cạnh đó bố mẹ cần đặc biệt chủ động bổ sung nước đủ cho trẻ (không đợi khát mới cho trẻ uống) để hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn và phân mềm hơn. Bố mẹ có thể thay đổi khẩu vị trẻ bằng các loại nước ép sinh tố thay vì nước lọc.  

• Có thể bổ sung thêm một lượng sữa chua vừa đủ vào thực đơn ăn uống của trẻ (nên ăn sau ăn bữa chính tầm 1 giờ và hạn chế ăn khi trẻ đói) vì sữa chua có chứa các lợi khuẩn có lợi cho trẻ bị táo bón kích thích tiêu hóa và nhuận tràng.

6. Thực phẩm dễ gây táo bón không nên cho trẻ ăn

Trẻ bắt đầu ăn dặm bố mẹ nên cân nhắc kỹ trong việc lựa chọn thực phẩm cho trẻ. Một số thực phẩm dưới nên tránh hay đặc biệt lưu ý khi bổ sung cho trẻ ăn dặm bị táo bón vì có thể làm nặng và kéo dài hơn tình trạng trẻ.

• Các loại sữa công thức chứa nhiều protein và đường lactose phức tạp, vì vậy bố mẹ cần lưu ý khi sử dụng vì có một số loại sẽ khiến trẻ dễ đầy bụng và khó tiêu hơn. 

• Cà rốt nếu làm nước ép thì tốt cho hệ tiêu hóa trẻ nhưng nếu ăn ở dạng chín dễ khiến trẻ khó đi tiêu và phân cứng hơn. 

• Bố mẹ cũng không sử dụng táo cho trẻ mới ăn dặm, vì táo chứa loại protein pectin dễ làm cứng phân trẻ. 

• Phô mai và các sản phẩm chế biến từ sữa cũng cần hạn chế bởi chúng giàu dinh dưỡng nhưng thành phần nhiều béo ít chất xơ khiến trẻ có nguy cơ táo bón nặng hơn. 

Phô mai là thực phẩm dễ gây táo bón không nên cho trẻ ăn

Trẻ ăn dặm bị táo bón và những thông tin mà IVIE - Bác sĩ ơi chia sẻ phía trên, hy vọng đã cung cấp cho những thông tin hữu ích giúp bố mẹ vượt qua nỗi lo trong chăm sóc trẻ và lựa chọn cơ sở y tế, phương thức thăm khám tiện lợi.